Bakı, TurkicWorld\BakuNetWork
Fransa Türkiyə ilə münasibətləri yenidən gərginləşdirib. Müdafiə Nazirliyinin Beynəlxalq Münasibətlər və Strategiyalar Baş İdarəsi (DGRIS) tərəfindən hazırlanan 65 səhifəlik "Türkiyə Pilotsuz Uçuş Aparatları Sənayesi" adlı hesabat bunu sübut edir. Hesabat iyul ayında başa çatdırılsa da, ilin sonunda ictimaiyyətə açıqlanması güclü rezonans yaratdı və Paris ilə Ankara arasında şiddətli diplomatik mübahisələrə səbəb oldu.
Türkiyə isə dərhal reaksiya verdi. Milli Müdafiə Nazirliyi hesabatın dərcini yalnız dostluqdan uzaq bir addım kimi deyil, həm də milli təhlükəsizliyə birbaşa təhdid kimi qiymətləndirdi. Xüsusilə, əfsanəvi Bayraktar TB2 dronunun yaradıcısı olan Baykar şirkətinin istehsal obyektlərini əks etdirən peyk şəkilləri Ankaranı hiddətləndirdi. Türkiyə dərhal Fransanın səfirliyinə etiraz göndərərək hesabatın ictimai erişimdən dərhal çıxarılmasını tələb etdi.
Lakin Fransa tərəfindən atılan bu addım sadəcə bir elmi analiz deyil. Bu, Türkiyənin qlobal müdafiə sənayesində getdikcə daha da güclənən roluna qarşı strateji ambisiyaların bəyanatıdır.
Hesabatın anatomiyası
Açıq mənbələrə (OSINT) əsaslanan hesabat Türkiyənin pilotsuz uçuş aparatları sənayesini ən xırda detallarına qədər təhlil edir. Texniki terminlərin arxasında Türkiyəni yüksək texnologiyalar sahəsində lider kimi gözdən salmağa yönəlmiş kəskin siyasi mesajlar gizlənir.
1. Türkiyə müdafiə sənayesi: təqibçidən liderliyə
Fransız analitiklər aydın bir həqiqəti qəbul edir: son on ildə Türkiyə pilotsuz uçuş texnologiyalarının inkişafında misilsiz irəliləyiş əldə edib. Bu uğurun səbəbləri aşağıdakılardır:
Genişmiqyaslı investisiyalar: Dövlət və özəl fondlar elmi-tədqiqat və innovasiyalara səxavətlə maliyyə ayırır.
Dövlət dəstəyi: Ərdoğan administrasiyası müdafiə sənayesinin inkişafını milli suverenliyin bir hissəsi kimi qəbul edir.
Yerli istehsala üstünlük: Türkiyə xarici təchizatçılardan asılılığı minimuma endirərək tam müstəqil istehsal zəncirləri yaradıb.
Elmi institutlarla əməkdaşlıq: Universitetlərin və özəl sektorun tədqiqatlarının müdafiə sənayesinə inteqrasiyası böyük sinerji effekti verib.
2. Texniki nailiyyətlər: Bayraktar TB2 dövrün simvolu kimi
Hesabatın ayrı bir bölməsi türk dronlarının, xüsusilə də Bayraktar TB2, Akıncı və yeni nəsil modellərin texniki xüsusiyyətlərinə həsr olunub. Fransız analitiklərə görə, Türkiyə öz PUA-larını strateji bir silaha çevirərək məhdud resurslara malik bölgələrdə qüvvələr balansını dəyişdirir.
3. İxracat təsir vasitəsi kimi
Statistikalar göstərir ki, Türkiyə PUA-ların əsas ixracatçılarından birinə çevrilib:
Afrikaya təchizatlar bir il ərzində beş dəfə artıb: 2020-ci ildə 82,9 milyon ABŞ dollarından 2021-ci ildə 460,6 milyon ABŞ dollarına.
Əsas alıcılar — Mərakeş, Tunis, Nigeriya və Efiopiyadır.
Türkiyənin rəqabət üstünlüyü — məhdud büdcəyə malik ölkələr üçün sərfəli və effektiv həllər təklif etmək qabiliyyətidir.
4. Qlobal nəticələr: müdafiə sənayesində yeni reallıq
Fransa etiraf edir: Türkiyə oyun qaydalarını dəyişib. Sərfəli qiymətə malik, lakin güclü türk dronları yalnız texnoloji tərəqqinin simvoluna çevrilməyib, həm də diplomatiya aləti olub. Bu, Ankaraya aşağıdakıları təmin edib:
Şimali Afrikada təsiri gücləndirmək: Bölgə ölkələri üçün əsas tərəfdaşa çevrilib.
Yaxın Şərqdə mövqeləri möhkəmləndirmək: Regional münaqişələrdə aktiv iştirak edir.
Mərkəzi Asiya ölkələri ilə yeni əlaqələr qurmaq: Onlara sərfəli şərtlərlə müasir texnologiyalar təqdim edir.
Fransa niyə narahatdır?
Hesabatın dərc olunması təsadüfi deyil. Bu addım Paris ilə Ankara arasında artan gərginliyi təsdiqləyən bir sıra hadisələrlə üst-üstə düşür:
Türkiyə dronları, Fransanın ənənəvi olaraq təsirli olduğu münaqişələrdə qüvvələr balansını dəyişdirən bir vasitəyə çevrilib.
Türkiyə, tarixən Avropa dövlətlərinin dominant olduğu Afrika və Yaxın Şərqdə öz mövqelərini möhkəmləndirir.
Fransa üçün Türkiyənin PUA sahəsindəki uğurları strateji maraqlara birbaşa təhlükə yaradır. Türkiyə artıq sadəcə regional oyunçu deyil — o, Qərblə rəqabət aparmağa qadir olan texnoloji nəhəngə çevrilir.
Gələcəyin əksi: diplomatik qasırğa, yoxsa texnoloji müharibənin başlanğıcı?
Dərc edilən hesabat sadəcə analiz deyil, həm də xəbərdarlıqdır. Paris beynəlxalq ictimaiyyətə Ankaranın müdafiə texnologiyaları sahəsindəki ekspansiyasının yaratdığı təhdidləri göstərməyə çalışır. Lakin bu addım Fransanın özü üçün də "bumeranq" təsiri yarada bilər. Onsuz da Qərbin təzyiqi altında olan Türkiyə bu addımı çağırış kimi qəbul edir və mütləq cavab verəcək.
Mövcud vəziyyət qlobal müdafiə liderliyi uğrunda mübarizənin yeni mərhələsinin başlanğıcıdır. Türkiyə pilotsuz uçuş aparatları elə bir reallıq yaradıb ki, texnologiyalara çıxış və onların inkişaf qabiliyyəti dövlətlərin dünya arenasındakı mövqeyini müəyyənləşdirir.
Peyk görüntüləri: təhlükəsizlik normalarının pozulması, yoxsa analitik vasitə?
Planet Labs şirkəti tərəfindən təqdim olunan peyk görüntülərinin istifadəsi Ankaranın ən böyük narazılığına səbəb olub. Türkiyə bunu sadəcə analitik maraq kimi deyil, beynəlxalq təhlükəsizlik normalarının mümkün pozuntusu kimi qiymətləndirir:
Dəqiq koordinatlar: Görüntülərdə obyektlərin dəqiq koordinatları yer alır ki, bu da hərbi eskalasiya halında istifadə edilə bilər.
Müdafiə infrastrukturunun nümayişi: Müdafiə obyektlərinin açıqlanması Türkiyənin geosiyasi qarşıdurmadakı mövqelərini zəiflədir.
Razılaşdırılmadan dərc: Məlumatların yayımlanması, digər dövlətlərin işlərinə müdaxiləyə nümunə yaradır.
Türkiyə rəsmi şəkildə Fransaya müraciət edərək, hesabatın dərhal ictimaiyyətin erişimindən çıxarılmasını tələb edib. Türkiyənin milli müdafiə naziri Yaşar Gülər kəskin bir bəyanatla çıxış edib:
"Strateji obyektlərimizə dair məlumatların açıqlanması milli təhlükəsizliyimizi və müdafiə qabiliyyətimizi sarsıdan qəsdən edilmiş bir aktdır".
Türkiyənin reaksiyası: diplomatiyadan hüquqi addımlara
Hesabatın dərc olunması Türkiyədə geniş rezonans doğurub. Rəsmi şəxslər və analitiklər bunu təsadüfi hadisə kimi deyil, daha geniş miqyaslı diskreditasiya strategiyasının tərkib hissəsi kimi görürlər.
Ankaranın rəsmi mövqeyi
Türkiyə Milli Müdafiə Nazirliyi Fransanı beynəlxalq qarşılıqlı fəaliyyət normalarını pozmaqda ittiham edib. Nazirliyin bəyanatında vurğulanır:
Suverenliyin pozulması: Strateji obyektlərin görüntülərinin yayılması milli təhlükəsizliyə təhdiddir.
Fransanın ikili standartları: Paris Türkiyənin müdafiə sənayesini təzyiq alətinə çevirir, lakin öz beynəlxalq davranışlarını gözardı edir.
Eskalasiya riski: Hesabatdakı məlumatlar Türkiyənin əleyhdarları tərəfindən potensial hücumların planlaşdırılması üçün istifadə oluna bilər.
Türkiyə əks tədbir olaraq, hesabatın hazırlanmasında iştirak edən şirkətlərə və təşkilatlara qarşı məhkəmə iddiaları qaldırmağı nəzərdən keçirir.
Ekspertlərin reaksiyası
Tanınmış türk analitik Hakan Karaca qeyd edib:
"Bu hesabat yalnız beynəlxalq hüququ deyil, həm də qonşuluq prinsiplərini pozur. Onun yayımlanması Türkiyəni beynəlxalq ictimaiyyətin gözündə gözdən salmağa yönəlib."
Ekspertlər beynəlxalq məhkəmələrə müraciət etməyi, eləcə də strateji əhəmiyyətli məlumatların qorunmasını gücləndirməyi təklif edirlər.
Parisin özündə də hesabatın dərc olunması qızğın müzakirələrə səbəb olub. Siyasətçilər və analitiklər iki düşərgəyə bölünüblər: bəziləri bunu mühüm analitik addım kimi görür, digərləri isə bu addımı strateji səhv hesab edir.
Fransız politoloq Anna-Pyer Belmon qeyd edir:
"Belə bir hesabatın açıq şəkildə yayımlanması düşünülməmiş bir addımdır. Bu, eskalasiyanı gücləndirə və ölkələrarası münasibətləri pisləşdirə bilər."
Hərbi analitik Erik Fonten isə əksinə, dərc olunmanı zəruri hesab edir:
"Türkiyə müdafiə sənayesində qlobal oyunçuya çevrilir və onun texnologiyalarını araşdırmaq Aİ ölkələri üçün vacibdir."
Lakin hətta hesabat tərəfdarları da etiraf edirlər ki, belə məlumatların açıq erişimə verilməsi siyasi səhv addım olub.
NATO-da yeni böhran
Qalmaqal artıq Türkiyə ilə Fransa arasındakı NATO münasibətlərinə təsir göstərib. Ankara Fransanın bu addımlarından narazılığını bildirərək, alyansa müraciət edib və onların müttəfiqlik öhdəliklərinə uyğunluğunu qiymətləndirməyi tələb edib.
Türkiyənin NATO-dakı nümayəndəsi Osman Çelik deyib: "Tərəfdaşın təhlükəsizliyini pozan məlumatların yayılması NATO-nun ruhuna və prinsiplərinə ziddir. Fransadan izahat və yanaşmasını düzəltməyi gözləyirik."
Eyni zamanda, Ankara beynəlxalq təşkilatlara təzyiqi artıraraq, açıq mənbələrdən əldə olunan məlumatların dövlətlərin milli təhlükəsizliyini pozmaq üçün istifadəsinin yolverilməzliyini gündəmə gətirir.
Türkiyə niyə hədəfə çevrilib?
Türkiyə pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) döyüş meydanında effektivliyini sübut edib və onları mühüm diplomatik təsir alətinə çevirib. Baykar şirkətinin Bayraktar TB2 və digər modellərinin inkişafındakı uğurları beynəlxalq arenada oyun qaydalarını dəyişib:
Şimali Afrika və Yaxın Şərq: Türkiyə PUA-ları Ankaranın strateji baxımdan vacib bölgələrdə mövqelərini gücləndirməsinə yardım edib.
Mərkəzi Asiya: Türkiyə, Rusiya və Çinin ənənəvi təsir dairəsi olan bu regionlarla əlaqələrini genişləndirmək üçün texnologiyasından istifadə edir.
Afrika: Türk dronları məhdud müdafiə büdcəsinə malik ölkələr üçün üstünlük təşkil edən seçimə çevrilib.
Bu uğurlar Qərbdə narahatlıq doğurur və hesabatın dərc olunması Türkiyənin texnoloji və geosiyasi irəliləyişini ləngitmək cəhdi kimi qiymətləndirilə bilər.
"Türkiyə Pilotsuz Uçuş Aparatları Sənayesi" hesabatı ətrafındakı qalmaqal göstərir ki, tədqiqat adı altında aparılan analitika geosiyasi mübarizə vasitəsinə çevrilə bilər. Bu, Türkiyə üçün növbəti çağırışdır, lakin eyni zamanda onun artan təsirinin təsdiqidir.
Fransa atdığı bu addımla uzun müddət hiss olunacaq təsir yaratdı. Lakin Parisin Ankaranın cavabına hazır olub-olmadığı hələ də açıq sualdır. Türkiyə təkcə qlobal arenadakı mövqelərini gücləndirmir, həm də milli maraqlarını bütün mümkün vasitələrlə qorumağa hazır olduğunu sübut edir.
Qalmaqalda əsas diqqət Türkiyənin strateji obyektlərinin peyk görüntülərinin istifadəsinə yönəlib. Ankaranın fikrincə, bu məlumatlar milli təhlükəsizliyə ciddi təhdid yaradır. Türkiyə hakimiyyəti belə məlumatların açıqlanmasının NATO daxilində müttəfiqlik öhdəliklərinə zidd olduğunu bildirib.
Türkiyənin NATO-dakı nümayəndəsi Osman Çelik vurğulayıb: "NATO üzvü olan bir ölkənin təhlükəsizliyini təhdid edən məlumatların yayılması alyans daxilində hərtərəfli müzakirə olunmalıdır."
Türkiyə bu insidenti alyans səviyyəsində müzakirəyə çağırsa da, Fransa ictimaiyyət qarşısında şərh verməkdən qaçır. Bu isə türk mediasının fikrincə, etimad böhranını daha da dərinləşdirir.
Qalmaqal Türkiyədə böyük ictimai narazılığa səbəb olub. Aparıcı türk nəşrləri, o cümlədən Hürriyet və Sabah, bu hadisəni Türkiyənin beynəlxalq arenadakı mövqelərini zəiflətmək cəhdi kimi işıqlandırır. Sosial şəbəkələrdə minlərlə istifadəçi hökumətə dəstək verərək, qəti tədbirlər görülməsini tələb edir.
Jurnalist Mehmet Yılmaz Milliyet üçün yazdığı məqalədə qeyd edir: "Əgər belə təxribatların cavabsız qalmasına imkan versək, bu, digər dövlətlərə Türkiyənin diplomatik və informasiya sahəsində cəzasız hücum edilə biləcəyi siqnalını verəcək."
Türkiyənin mümkün addımları: diplomatik və hüquqi strategiya
Ankara hesabatın dərc olunmasına cavab olaraq bir neçə tədbir planlaşdırır:
Hüquqi tədbirlər: Hesabatın müəllifləri və yayılmasında iştirak edən təşkilatlara, o cümlədən Affinis Défense və Eurocrise şirkətlərinə qarşı məhkəmə iddiaları qaldırmaq.
Beynəlxalq təzyiq: Hadisənin NATO və BMT-də müzakirəyə çıxarılması və müttəfiqlik öhdəliklərinin qorunmasının vacibliyinə diqqət çəkmək.
Məlumat təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi: Strateji əhəmiyyətli məlumatların idarə edilməsi siyasətinə yenidən baxmaq və müdafiə infrastrukturunun qorunması üçün əlavə tədbirlər görmək.
Türkiyənin milli müdafiə naziri Yaşar Gülər bildirib:
"Müdafiə qabiliyyətimizi və milli təhlükəsizliyimizi zəiflətmək cəhdlərinə cavabsız qalmayacağıq. Türkiyə öz milli maraqlarını qorumaq üçün bütün mövcud vasitələrdən istifadə edəcək."
Fransanın mövqeyi: gərginliyi azaltmaq cəhdləri
Fransanın Müdafiə Nazirliyi rəsmi açıqlama ilə çıxış edərək hesabatın açıq mənbələrə əsaslandığını və nazirliyin rəsmi mövqeyini əks etdirmədiyini vurğulayıb. Nazirliyin nümayəndəsi deyib:
"DGRIS hesabatda səsləndirilən bəyanatlara görə məsuliyyət daşımır. Bunlar Fransanın Müdafiə Nazirliyinin rəsmi xəttini ifadə etmir."
Bununla belə, Fransa tərəfi vəziyyətin təsirlərini minimuma endirmək üçün addımlar atıb. Hesabatın hazırlanmasında iştirak edən Affinis Défense və Eurocrise şirkətləri sənədi saytlarından silib. Ekspertlərin fikrincə, bu, hakimiyyətin təzyiqinin göstəricisidir.
Lakin Fransa ictimaiyyəti və müxalifət bu məsələdə Müdafiə Nazirliyini kəskin tənqid edib. Politoloq Anna-Pyer Belmon deyib:
"Bu insident DGRIS-in fəaliyyətində şəffaflığın çatışmazlığını göstərir. Belə nəşrlər beynəlxalq qalmaqallardan qaçmaq üçün daha ciddi yoxlanışdan keçirilməlidir."
Bu qalmaqal Fransanın müasir geosiyasi mübarizədə rolunu sual altına qoyur. Bayraktar TB2 kimi türk dronları təkcə Ankaranın müdafiə imkanlarını gücləndirməyib, həm də onun diplomatik təsirinin mühüm alətinə çevrilib:
Şimali Afrika və Yaxın Şərq: Türkiyə texnologiyasını siyasi təsirini artırmaq üçün aktiv istifadə edir.
Afrika: Türk PUA-larının ixracatı artır ki, bu da Avropa ölkələrində bölgədəki mövqelərini qorumaq baxımından narahatlıq doğurur.
Mərkəzi Asiya: Türkiyə dronlardan bu regiondakı dövlətlərlə əlaqələri gücləndirmək üçün istifadə edir.
Hadisələr göstərir ki, analitik məlumatların dərc olunması geosiyasi mübarizə vasitəsinə çevrilə bilər. Türkiyə suverenliyinə meydan oxuyan bu çağırışdan beynəlxalq arenadakı mövqelərini gücləndirmək üçün istifadə etmək niyyətindədir.
Fransa hələ də açıq və dəqiq şərhlərdən qaçsa da, Türkiyə vəziyyətdən özünü qlobal oyunçu kimi göstərmək üçün aktiv şəkildə istifadə edir. Ekspertlər bu insidentin NATO ölkələri arasında artan fikir ayrılıqları fonunda qarşılıqlı əlaqə strategiyalarının yenidən nəzərdən keçirilməsi üçün başlanğıc nöqtəsinə çevrilə biləcəyini düşünürlər.
Beynəlxalq nəticələr: etimadın sarsılması və daxili fikir ayrılıqları
Hesabatın dərc olunması və onun ətrafında yaranan diplomatik qalmaqal aparıcı dünya KİV-lərində geniş müzakirələrə səbəb olub:
The Guardian (Böyük Britaniya) ehtimal edir ki, bu insident Fransanın xarici siyasət məsələlərində daxili fikir ayrılıqları ilə bağlı məlumat sızmalarından qaynaqlana bilər. Bu, Fransanın diplomatik mövqeyinin uyğunluğu və bütövlüyü sualını gündəmə gətirir, xüsusən də müttəfiqlərdən gələn artan təzyiqlər fonunda.
Der Spiegel (Almaniya) vurğulayır ki, bu kimi insidentlər Fransanın NATO və Avropa İttifaqındakı strateji mövqeyinə təhlükə yaradır. Nəşr qeyd edir ki, müttəfiqlər arasında etimadı sual altına alan hərəkətlər Alyans daxilində razılaşdırılmış strategiyalara ciddi maneə yarada bilər.
Rusiya analitikləri, o cümlədən Aleksandr Kramarenko, vəziyyətin "Qərbin müdafiə sahəsində müqavilə sistemindəki çatışmazlıqları" göstərdiyini bildirir. Kramarenko əlavə edir ki, bu insident Fransanın strateji əhəmiyyətli məlumatların məxfiliyini qorumaqda acizliyini vurğulamaq üçün rəqibləri tərəfindən istifadə edilə bilər.
Silah bazarında rəqabət: Türkiyə Avropaya qarşı
Bu diplomatik qalmaqal daha dərin bir problemi ortaya qoyur: Türkiyə ilə Avropa ölkələri, xüsusən də Fransa arasında silah bazarında artan rəqabət.
1. Türkiyə: yeni oyunçu
Son illərdə Türkiyə pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) istehsalında təsirli uğurlar əldə edib. Əfsanəvi Bayraktar TB2-nin yaradıcısı olan Baykar və digər türk istehsalçıları, Dassault Aviation və Airbus Defence and Space kimi Avropa istehsalçılarını əsas bazarlardan sıxışdırır.
Türkiyənin təklifinin əsas üstünlükləri:
Qiymət və keyfiyyət: Türk PUA-ları rəqabətədavamlı qiymətə effektiv həllər təqdim edir.
Döyüş təcrübəsi: Türkiyə dronları real münaqişələrdə öz effektivliyini sübut edib ki, bu da onların beynəlxalq alıcılar üçün cəlbediciliyini artırır.
Tədarük çevikliyi: Türkiyə müştərilərin tələblərinə çevik şəkildə uyğunlaşaraq fərdi həllər təklif edir.
2. Fransanın mövqelərinin zəifləməsi
Ənənəvi olaraq Afrikada dominant olan Fransız şirkətləri Türkiyədən gələn güclü rəqabətlə üzləşir. 2020-2021-ci illər arasında Türkiyə PUA-larının Afrika bazarına ixracı beş dəfə artıb ki, bu da Fransız istehsalçılarının mövqelərini ciddi şəkildə zəiflədir.
Der Spiegel analitiki qeyd edir ki, bu dinamika Türkiyənin yalnız silah bazarında mövqelərini gücləndirmədiyini, həm də qaydaları dəyişərək məhdud büdcəyə malik ölkələrə sərfəli və sınanmış texnologiyalar təklif etdiyini göstərir.
Bu vəziyyət göstərir ki, Türkiyə texnologiya və diplomatik təsir vasitələri ilə beynəlxalq arenada özünü daha güclü təsdiqləyir, bu da Avropa ölkələrini strateji planlarını yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edir. Fransa üçün bu qalmaqal təkcə Türkiyə ilə rəqabətdə mövqelərinin zəifləməsi deyil, həm də NATO daxilində müttəfiqlik öhdəliklərinin nə dərəcədə qorunduğunu sual altına alır.
"Türkiyə Pilotsuz Uçuş Aparatları Sənayesi" hesabatı ətrafındakı insident Fransa hökuməti ilə özəl podratçılar arasında qarşılıqlı fəaliyyət sistemində ciddi problemləri üzə çıxarıb. Fransa Müdafiə Nazirliyinin hesabatın açıq mənbələrə əsaslandığını və rəsmi mövqeni əks etdirmədiyini bəyan etməsinə baxmayaraq, bu nəşr ölkənin strateji əhəmiyyətli məlumatları nəzarətdə saxlamaq qabiliyyətini sual altına qoyub.
Bu insidentdən çıxarılan dərslər Fransa üçün bir sıra struktur islahatlarının zəruriliyini vurğulayır:
Nəzarətin gücləndirilməsi: Fransa dövlət qurumları üçün hazırlanan sənədlərin podratçılar tərəfindən hazırlanarkən yoxlama prosesini yenidən nəzərdən keçirməlidir.
Şəffaflığın artırılması: Hökumətin rəsmi mövqeyi ilə açıq şəkildə dərc olunan analitik hesabatlar arasında dəqiq fərqləndirmə tələb olunur.
Məlumat sızmalarının qarşısının alınması: Milli və ya müttəfiq təhlükəsizliyinə zərər yetirə biləcək məlumatların yayılmasının qarşısını almaq üçün əlavə tədbirlər görülməlidir.
Gərginliyin yeni mərhələsi
"Türkiyə Pilotsuz Uçuş Aparatları Sənayesi" hesabatı ətrafındakı qalmaqal təkcə diplomatik böhran deyil, həm də NATO müttəfiqləri arasında qarşılıqlı fəaliyyət strategiyalarının yenidən düşünülməsi üçün bir katalizator oldu. Türkiyə bu sənədin dərcini onun müdafiə sənayesindəki uğurlarını gözdən salmağa yönəlmiş təxribat kimi qəbul edir, Fransa isə insidentin yaratdığı nəticələrdən uzaqlaşmağa çalışır.
Bu insident iki ölkə arasında beynəlxalq arenada təsir uğrunda rəqabətin miqyasını bir daha vurğuladı. Gələcək hadisələrin gedişi hər iki tərəfin atacağı addımlardan asılıdır. Lakin artıq indidən aydındır ki, bu münaqişə Paris ilə Ankara arasında münasibətlərdə dərin iz buraxacaq və onların mürəkkəb, ziddiyyətli əlaqələrinə yeni bir ölçü əlavə edəcək.
Hesabatın dərc olunması Türkiyənin qlobal silah bazarında artan təsirinə diqqəti cəlb etdi. Avropanın müdafiə sektorunda liderlərdən biri olan Fransa güclənən rəqabət şəraitində öz mövqelərini qorumaq üçün yanaşmalarını yenidən nəzərdən keçirməli olacaq.
Fransanın çağırışları:
Afrikada və digər strateji regionlarda Türkiyənin təsirinin artması fonunda mövqeləri qorumaq.
Türk dronlarının keyfiyyət, sərfəli qiymət və döyüş şəraitində sübut olunmuş effektivlik kimi üstünlükləri ilə rəqabət aparmaq.
Türkiyə öz uğurlarından istifadə edərək PUA istehsalı sahəsindəki texnoloji nailiyyətlərini diplomatik və iqtisadi mövqelərini gücləndirmək üçün vasitəyə çevirir. Beləliklə, o, dünya siyasətində daha əhəmiyyətli bir oyunçuya çevrilməkdə davam edir.
Bu qalmaqal, Ankaranın müdafiə sənayesi sahəsindəki uğurlarının təkcə texnoloji inkişaf deyil, həm də beynəlxalq arenada təsir vasitəsi olduğunu bir daha nümayiş etdirdi. Fransa üçün bu insident strateji düşüncə və fəaliyyət mexanizmlərini yenidən nəzərdən keçirmək üçün bir siqnal oldu. Türkiyə isə artan təsirini möhkəmləndirmək üçün bu vəziyyətdən maksimum istifadə etməyə çalışır.
