Bakı, TurkicWorld
TurkicWorld-un AzerVoice-a istinadən verdiyi məlumata görə, təxminən 22 il əvvəl ABŞ Kubanın Quantanamo həbsxanasında 2001-ci il 11 sentyabr hücumlarından sonra terrorçu hesab etdiyi şəxslərin saxlanması üçün hərbi həbsxana yaradıb.
Quantanamodakı həbsxana və hərbi komissiyalar əvvəlcə terrorda şübhəli bilinən şəxslərin heç bir məhdudiyyət olmadan saxlanıla və sorğu-sual oluna biləcəyi “qanunsuz ada” kimi nəzərdə tutulmuşdu.
Bu, həbsxananı ədalətsizliyin, sui-istifadənin və qanunun aliliyinə hörmətsizliyin simvolu kimi görənlər istər ABŞ daxilində istərsə də və xaricində çoxlu tənqidlərə məruz qalıblar.
Quantanamo 2002-ci ildə açılandan bu yana 800-ə yaxın kişi kameralardan saxlanılıb. Bir çoxları işgəncələrə, eləcə də qanunsuz həbslərə məruz qalıblar. 2013-cü ilin dekabrına qədər bu rəqəm təxminən 160-a düşmüşdü. 2017-ci il yanvarın 17-də ABŞ hökuməti Quantanamoda hələ də 41 məhbusun olduğunu açıqladı.
2018-ci ilin mayında saxlanılan Həzza əl-Dərbi Səudiyyə Ərəbistanına ekstradisiya edilib. 2022-ci ilin martında Məhəmməd Mani əl-Qahtani Səudiyyə Ərəbistanına ekstradisiya edilib. 2 aprel 2022-ci ildə ABŞ Süfyan Berhumini Əlcəzairə ekstradisiya edib.
Saxlanılanların ən yaşlısı Seyfullah Baraşa 2022-ci il oktyabrın 29-da azadlığa buraxılıb və 20 ilə yaxın həbsdən sonra ölkəsi Pakistana göndərilib.
2023-cü ilin fevralında iki pakistanlı qardaş Abdurrahim Rabbani və Muhammad Rabbani azad edilib.
2023-cü il martın 8-də ABŞ rəsmiləri səudiyyəli mühəndis Ğassan al-Şarbi-nin 21 il Quantanamoda qaldıqdan sonra 11 sentyabr hücumlarında aidiyyatı olmadığı üçün azad edilərək Ər-Riyada deportasiya edildiyini açıqlayıblar.
ABŞ rəsmiləri hazırda məhbus sayının 31 nəfər olduğunu, onlardan yalnız ikisinin mühakimə olunduğunu açıqlayıb.
Rəsmi hökumət qeydlərinə görə, Quantanamoda məhbusların sayının 29 faizi əfqan, 19 faizi səudiyyəli, 15 faizi yəmənli, 9 faizi pakistanlı, 3 faizi Əlcəzairli və 50 digər millətin nümayəndələri olduğu məlumdur.
ABŞ-ın heç bir prezidenti, administrasiyasının vədlərinə baxmayaraq, həbsxananı bağlamaq üçün addım atmayıb.
Demokratlar və Respublikaçılar arasında fikir ayrılığı
Yanvar ayında 100-ə yaxın insan haqları təşkilatından ibarət qrup prezident Co Baydenə məktub göndərərək təcridxananın həmişəlik bağlanmasına çağırıb. Təcridxananın bağlanmasının zəruriliyi ilə bağlı Demokratlar və Respublikaçılar arasında fikir ayrılığı var.
Quantanamonun bağlanmasına qarşı “müqavimətə” ümumiyyətlə respublikaçılar rəhbərlik edirdi.
Lakin 11 sentyabr dinləmələrinin təxirə salınması iki tərəfin fikir ayrılığını aradan qaldırsa da, Bayden administrasiyası bu işin bağlanmasına üstünlük vermir.
Bəzi siyasi analitiklər hesab edirlər ki, bu daha çox cəsarətsizlik, bütün idarələr arasında prioritetlərin olmaması ilə bağlıdır.
Keçən il ABŞ hökumətinin təhlükəsizlik agentlikləri bu şəxslərin azadlığa buraxılması barədə yekdil qərar qəbul etdikdən sonra Bayden administrasiyası ümumilikdə 11 məhbusu ölkələrinə ekstradisiya ediblər.
Onların əksəriyyəti üçün ekstradisiya qərarı illər əvvəl verilib, lakin ekstradisiyalar dayandırılıb.
ABŞ hökuməti iddia edir ki, qalan məhbusların ekstradisiyasındakı gecikmələr azadlığa buraxılması təsdiqlənmiş bu şəxslərin bəzilərini qəbul etməyə hazır bir ölkənin tapılmaması ilə bağlıdır. Bu bəhanəni qeyri-adekvat kimi tənqid edənlər yüksək vəzifəli məmurları bunu bilərəkdən etməkdə ittiham edirlər.
Əslində Quantanamoda məhbusların hələ də əziyyət çəkdiyi görünür.
