BAKI, TurkicWorld
Julius Robert Oppenheimer bəşəriyyətin tarixində mübahisəli və eyni zamanda önəmli bir sima olaraq tanınır. Onun adı atom bombasının atası kimi yaddaşlara həkk olunub, amma elmi və şəxsi həyatı daha dərin və qarışıqdır. O, kvant mexanikası və nüvə fizikası sahələrindəki əvəzolunmaz işləri ilə tanınır. Eyni zamanda, həm nüvə silahlarının inkişafında mühüm rol oynayıb, həm də fizikanın digər sahələrində də dərin izlər buraxıb.
Oppenheimerin Tərcümeyi-Halı və Elmi Fəaliyyəti
Oppenheimer, 22 aprel 1904-cü ildə ABŞ-ın Nyu-York şəhərində anadan olub. 1925-ci ildə Harvard Universitetini bitirərək 1927-ci ildə Almaniyanın Göttingen Universitetində doktorluq dərəcəsi alıb. O, fizika sahəsindəki ilk böyük tədqiqatlarını burada başlayaraq, xüsusən də kvant mexanikasının müxtəlif məsələləri ilə bağlı tədqiqatları ilə diqqət çəkib. 1936-cı ildə Berkli Kaliforniya Universitetində professor olub və burada özünün ən mühüm elmi işlərini həyata keçirib. Oppenheimerin ən məşhur töhfələrindən biri, kvant mexanikasında "Born-Oppenheimer yaxınlaşması"dır ki, bu da molekulyar dalğa funksiyalarını hesablayan bir üsuldur.
1942-ci ildə Oppenheimer, Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən həyata keçirilən Manhetten Layihəsinə cəlb olunub. O, 1943-cü ildə Nyu-Meksikodakı Los Alamos Laboratoriyasının rəhbəri təyin edilib və burada atom bombasının inkişafı üzərində işlərə başlayıb. 16 iyul 1945-ci ildə "Trinity Testi" olaraq tanınan ilk nüvə sınağında iştirak edib. Bu, dünyanın ilk atom bombasının sınaqdan keçirildiyi tarixi an idi.
Oppenheimerin həyatının son illəri, xüsusilə 1954-cü ildə hökumətin ona qarşı apardığı araşdırmalarla daha da mürəkkəbləşib. O zaman ona qarşı olan təzyiqlər nəticəsində elmi araşdırmalarına qadağa qoyulub və o, məhkəmələrdə müdafiə olunmaq məcburiyyətində qalıb.
Oppenheimer və Albert Eynşteyn
Oppenheimer və Albert Eynşteyn, ikisi də kvant mexanikası və nüvə fizikası sahələrində mühüm şəxsiyyətlər olsalar da, bəzi mövzularda fikir ayrılıqları yaşayırdılar. Oppenheimer, Manhetten Layihəsinin rəhbəri olduğu dövrdə, Eynşteynin özünün atom bombasının yaradılmasına qarşı olan mövqeyini qəbul etməyib. Hətta 1945-ci ildə Xirosima və Naqasakiyə atılan atom bombaları, Oppenheimerin həyatında dərindən iz buraxan anlardan biri olub. O zaman o, "İndi mən Ölüm oldum, dünyaları məhv edən oldum" ifadəsi ilə özünün daxilindəki mürəkkəb duyğuları ifadə edib. Eynşteyn, atom bombasının yaradılmasına qarşı çıxdığı halda, Oppenheimer bu layihə ilə məşğul olub.
Oppenheimer və Atom Bombası
Oppenheimerin atom bombasının yaradılmasında oynadığı rol, onu bəşəriyyətin tarixində mübahisəli bir fiqur halına gətirib. 1945-ci il 16 iyul tarixində, ilk atom bombasının sınağı olan Trinity Testi həyata keçirilib. Bu sınaq, tarixə dünyanın ən güclü partlayışlarından biri olaraq keçib. Atom bombasının yaratdığı dağıntılar və Xirosima, Naqasaki üzərindəki təsirləri, uzun müddət davam edən etik və humanitar müzakirələrə səbəb olub.
Oppenheimerin həyatında bu hadisələr böyük bir dönüm nöqtəsi olub. 1954-cü ildə isə ona qarşı həyata keçirilən hökumət araşdırmaları nəticəsində nüvə silahları sahəsindəki fəaliyyətlərinə qadağa qoyulub. O, bundan sonra elm dünyasından bir qədər uzaqlaşıb və özünü daha çox fəlsəfi və elmi mübahisələrə həsr edib.
Oppenheimer 1965-ci ildə boğaz xərçəngi ilə diaqnoz qoyulub və bir neçə il müalicə alıb. 18 fevral 1967-ci ildə, 62 yaşında, Nyu Cersidəki evində vəfat edib. Onun ölümündən sonra, dünya elm dünyasında böyük bir boşluq yaranıb. Oppenheimerin ölümünə səbəb olan xəstəlik, həyatının son dövrlərində onu zəiflədib və bir çox elm adamı onun ölümünü bir nəsil üçün elmi və etik sualların cavabsız qalması ilə əlaqələndirib.
Oppenheimer Filmi
Cillian Murphynin Oppenheimer rolunu ifa etdiyi və Kristofer Nolanın rejissorluğunu etdiyi "Oppenheimer" filmi, alimlərin həyatına və atom bombasının inkişafına dair güclü bir təhlil təqdim edir. Film, Oppenheimerin insanlıq tarixinə təsirini və ona olan etik mübahisələri aydın bir şəkildə əks etdirir. Film, dünya miqyasında böyük maraqla izlənilərək,elmi kəşflərindən əlavə, bu böyük alim və onun müasir dünyada yaratdığı təsir barədə dərin düşünməyə dəvət edir.
Robert Oppenheimer, atom bombasının atası olaraq tarixə keçsə də, onun kvant mexanikası, nüvə fizikasındakı töhfələri və insanlıq üçün yaratdığı yeni dünyanın etik tərəfləri, elmin və tarixin gözləntilərini aşaraq, müasir cəmiyyətin necə formalaşdığını anlamağa kömək edir. Oppenheimerin həyatı, yalnız atom bombasının yaradılması ilə əlaqəli deyil, eyni zamanda elm və insanlıq arasındakı əlaqələrin dərindən təhlil edilməsinə də imkan verir.
