Bakı. TurkicWorld:
1868-ci ildə Bolqarıstan sərhədləri daxilindəki Rusçukda doğulan Ömər Fəxrəddin Paşa 1893-cü il müharibəsindən sonra ailəsi ilə birlikdə İstanbula köçüb.
Fəxrəddin Paşa 1888-ci ildə Hərbi Akademiyanı, 1891-ci ildə qərargah zabitlərinin yetişdirildiyi Ərkan-ı Hərbiyəni bitirərək qərargah kapitanı olaraq orduda fəaliyyətə başladı.
Balkan Döyüşündə Çatalcanın müdafiəsindəki müvəffəqiyyəti ilə Ədirnənin geri alınmasında rol oynayan Fəxrəddin Paşa Osmanlı dövləti 1914-cü ildə I Dünyaya müharibəsinə girdiyi zaman leytenant rütbəsi ilə 4-cü Ordunun 12-ci Kolordu komandiri olaraq Mosulda idi.
Şərif Hüseyn üsyanını dəf edib
Həmçinin oxuyun
Şərif Hüseyn kimdir?
Fəxrəddin Paşa 1915-ci il yanvarın 26-da 12-ci Korpusdakı vəzifəsi ilə yanaşı, 4-cü Ordu komandirinin müavini təyin edilərkən bir çox erməni üsyanlarını da uğurla yatırmışdır. Bu arada ingilislərlə anlaşan Məkkə şərifi Hüseynin üsyana hazırlaşdığı xəbərini alan Paşa 28 may 1916-cı ildə 4-cü Ordu komandanı Camal Paşa tərəfindən Mədinəyə göndərildi.
Hüseynin bir neçə gün sonra qiyam edəcəyini Camal Paşaya bildirən Fəxrəddin Paşa, daha sonra 3 iyun 1916-cı ildə Şərif Hüseyn və dörd oğlunun Mədinə ətrafında dəmir yolu və teleqraf xətlərini dağıdaraq başlatdığı üsyanı 5-6 iyun gecə görülən tədbirlərlə dəf etdi.
Osmanlıya qarşı üsyan edən üsyançıların sayı 50 min civarında, bütün Hicaz bölgəsində Osmanlı əsgərlərinin sayı isə 15 min civarında ikən Fəxrəddin Paşa dərhal əks hərəkətə keçərək 27 iyun 1916-cı ildə qiyamçıları məğlub etdi.
2 il 7 ay Mədinəni müdafiə edib
Daha sonra Fəxrəddin Paşa 15 iyul 1916-cı ildə yeni birliklərlə gücləndirilən Hicaz Ekspedisiya Qüvvələrinin komandanı təyin edildi.
Məkkə valisi Qalib paşanın səhlənkarlığı ucbatından iyunun 9-da ümumi hücuma başlayan üsyançılar iyunun 16-da Ciddə, iyulun 7-də Məkkə, sentyabrın 22-də Taif şəhərinə daxil oldular.
Fəxrəddin paşanın müdafiə etdiyi Mədinədən başqa, demək olar ki, bütün əsas mərkəzlər üsyançıların əlinə keçdi. Bu arada Kanal Əməliyyatı bütün intensivliyi ilə davam etdiyi üçün Hicaza əsgər göndərilə bilmədi.
Fəxrəddin Paşa əlindəki son dərəcə məhdud imkanlarla 2 il 7 ay Mədinənin müdafiəsinə qalxdı.
Əvvəlcə Fəxrəddin Paşa Mədinə və ətrafında təhlükəsizlik xətti yaratmaq üçün Əşar boğazı, Bi’ridərviş, Bi’riabbas və Bi’rireha yerlərini üsyançılardan təmizlədi və 29 avqust 1916-cı ildə Mədinə ətrafında 100 kilometrlik təhlükəsizlik zolağı yaratdı. .
Mədinənin müdafiəsi üçün İstanbuldan davamlı olaraq əlavə qüvvələr tələb edən Fəxrəddin Paşaya Osmanlı hökuməti onun tələblərinə cavab vermək iqtidarında olmadığını bildirdi.
Bu hadisələr zamanı Osmanlı İmperiyası məğlub oldu və 1918-ci il oktyabrın 30-da Mudros barışıq müqaviləsini imzaladı. Sülh müqaviləsinin 16-cı maddəsinə görə təslim olmalı olan Fəhrəddin Paşa bunu qəbul etmədi. O, İstanbul höküməti tərəfindən Mudros barışığını xəbərdar etmək üçün göndərilən kapitanı zindana salaraq İstanbulu cavabsız tərk etdi.
Fəxrəddin Paşa bir tərəfdən ingilislərin, digər tərəfdən Mədinəni mühasirəyə alan Şərif Hüseyn qüvvələrinin tez bir zamanda oranın təslim olması tələblərinə cavab vermədi. İngilislərin təzyiqi ilə Babıali Ədliyyə Naziri Heydər Molla ilə bu dəfə sultanın imzası olan təslim əmrini Mədinəyə göndərdi. Fəxrəddin Paşa da bu əmrə qulaq asmadı. Əsgərlərin çoxu xəstə olsa da, silah-sursat, dərman və geyim ehtiyatları tükənsə də, müqavimət göstərməkdə davam edirdilər. Lakin sonda öz zabitlərinin təzyiqi ilə təslim olmağa razılıq verib.
Qəbul edilmiş təslim şərtlərində onun 24 saat ərzində Haşimi qüvvələrinin qərargahında qəbul ediləcəyi bildirilsə də, Fəhrəddin Paşa Rəvzə-i Mütəhhərə (Məhəmməd peyğəmbərin məqbərəsindən minbərinə qədər olan yer) yaxınlığındakı mədrəsəyə getdi. , yatağa getdi və heç yerə getməyəcəyini bildirdi; 1919-cu il yanvarın 10-da onu qarşılamağa gələn komandir müavini Nəcib bəy və ətrafındakılar tərəfindən tutuldu və Haşimi qərargahında hazırlanmış çadırına aparıldı.
Şərif Abdullanın qoşunları müqaviləyə uyğun olaraq 1919-cu il yanvarın 13-də Mədinəyə daxil oldular. Beləliklə, Mudros sülh müqaviləsindən 72 gün sonra Mədinə təslim oldu.
İngilislər tərəfindən “Türk pələngi” və “Səhra pələngi” ləqəbli Fəhrəddin Paşa yanvarın 27-də Misirə əsir, avqustun 5-də isə Maltaya sürgün edildi; Sürgündə olduğu müddətdə işğalçı dövlət tərəfindən hərbi cinayətkarları mühakimə etmək üçün İstanbulda qurulan və prezidentinə görə xalq arasında Nemrud Mustafa Divan-ı Hərbi adlandırılan məhkəmə tərəfindən edam cəzasına məhkum edildi. Ancaq Fəxrəddin Paşa 8 aprel 1921-ci ildə Ankara hökumətinin səyləri ilə Maltadan azad edildi və Berlində görüşdüyü Ənvər Paşanın dəvəti ilə Moskvaya getdi və burada İslam İnqilabı Cəmiyyətləri Birliyi Konqresinə qatıldı.
24 sentyabr 1921-ci ildə Qurtuluş Savaşında iştirak etmək üçün Ankaraya gələn Fəxrəddin Paşa 9 noyabr 1921-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Kabil səfiri vəzifəsinə təyin edilmiş və türk-Əfqan dostluğunun inkişafında mühüm rol oynamışdır. 1926-cı il mayın 12-də vəzifəsini başa vurduqdan sonra ölkəyə qayıdan Fəxrəddin Paşa 5 fevral 1936-cı ildə general-mayor rütbəsi ilə Türk Silahlı Qüvvələrindən istefa vermiş, 22 noyabr 1948-ci ildə vəfat etmişdir.
Fəxrəddin Paşanın cənazəsi Aşiyan qəbiristanlığında dəfn edilib.
