BAKI,TurkicWorld,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi
İsrailin Livan hökumətinə Hizbullahın silahsızlaşdırılması üçün verdiyi möhlətin başa çatmasına az qalsa da, qiymətləndirmələrə görə, İsrail ordusu ABŞ-dan açıq razılıq almadan İrana bağlı bu qruplaşmaya qarşı genişmiqyaslı hərbi əməliyyata başlamağa risk etməyəcək.
Xatırladaq ki, İsrailin müdafiə naziri İsrael Kats ötən ilin noyabrında Hizbullaha silahlarını ilin sonuna qədər təhvil vermək üçün möhlət qoymuş, əks halda İsrail ordusunun Livanda ona qarşı geniş hərbi əməliyyat həyata keçirəcəyini bildirmişdi.
İsrailin rəsmi İvrit Yayım Korporasiyası ötən həftə xəbər verib ki, İsrail ordusu “son həftələr ərzində Hizbullaha məxsus mövqelərə qarşı genişmiqyaslı hücum planını tamamlayıb; əgər Livan hökuməti və ordusu 2025-ci ilin sonuna qədər partiyanın silahsızlaşdırılması ilə bağlı öhdəliklərini yerinə yetirməsə, bu plan icra oluna bilər”.
İsraildəki qiymətləndirmələrə əsasən, Hizbullaha qarşı hər hansı genişmiqyaslı addım İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə ABŞ prezidenti Donald Tramp arasında ayın 29-da baş tutması gözlənilən görüşdən əvvəl qəbul edilməyəcək.
Ötən ilin sonunda İsrail ilə Livan arasında atəşkəs qüvvəyə minməsinə baxmayaraq, İsrail Livan ərazisində gündəlik hücumlarını davam etdirir. Bu addımın məqsədi Hizbullahı daimi təzyiq altında saxlamaqdır.
İsraildə bəzi dairələr Trampın Livanda genişmiqyaslı hərbi əməliyyata razılıq verəcəyinə şübhə ilə yanaşır. Xüsusilə bu variantın ABŞ-ın diplomatiyaya üstünlük verən mövqeyi və Livan ordusuna Hizbullahın silahları ilə bağlı planını həyata keçirmək üçün vaxt tanıması ilə ziddiyyət təşkil etdiyi vurğulanır.
ABŞ Müharibə Nazirliyinin (Pentaqon) Livan ordusuna mümkün hərbi texnika satışını təsdiqləməsi də Vaşinqtonun prioritetinin İsrailin eskalasiyasını deyil, Livan ordusunun Hizbullahın silahsızlaşdırılması missiyasını dəstəkləmək olduğunu göstərən mesaj kimi qiymətləndirilir.
ABŞ və İsrailin təzyiqləri fonunda Livan hökuməti ötən il avqustun 5-də silahın yalnız dövlətin əlində cəmləşdirilməsi barədə qərar qəbul edib və bu qərara Hizbullahın silahları da daxil edilib. Daha sonra sentyabr ayında hökumət Livan ordusunun bu qərarın icrası üçün hazırladığı beş mərhələli planı alqışladığını bəyan etsə də, gözlənildiyi kimi, planın icrası üçün konkret vaxt qrafiki açıqlanmayıb. Müşahidəçilər bunu Hizbullah və onun sosial bazasını razı salmaq cəhdi kimi dəyərləndiriblər.
Planın birinci mərhələsi cari ilin sonuna qədər Hizbullahın Litani çayının cənubundakı silahlarının yığışdırılmasını nəzərdə tutur. Şimal bölgəsində ikinci mərhələnin icrası isə uyğun şəraitin formalaşmasından sonra planlaşdırılır.
Hizbullahın baş katibi Naim Qasım bir neçə çıxışında partiyanın bütün silahlarını təhvil verməyə qarşı olduğunu bildirib və İsrail ordusunun Livanın bütün ərazilərindən geri çəkilməsini tələb edib.
İsrailli dairələr hesab edir ki, Netanyahu ABŞ-a gözlənilən səfəri zamanı Trampı Hizbullaha qarşı tezliklə hərəkətə keçməyin vacibliyinə inandırmağa çalışacaq. Onların fikrincə, istənilən gecikmə partiyaya son qarşıdurmadan sonra zədələnmiş imkanlarını bərpa etmək və yenidən toparlanmaq imkanı yaradır. Lakin Netanyahunun bu məsələdə nə dərəcədə uğur qazanacağı hələlik qeyri-müəyyəndir.
“Yediot Ahronot” qəzeti çərşənbə günü yazıb ki, İsrail ordusunun kəşfiyyat bölməsi “ABŞ-ın mümkün razılığı və 2026-cı ilin mayına planlaşdırılan Livan parlament seçkiləri fonunda baş verə biləcək eskalasiyanı nəzərə alaraq, Hizbullahın gizli aktivlərini, siyasi manevrlərini və İran maliyyələşməsini izləyir”.
Qəzet qeyd edib ki, “Beyrutun cənub ətrafındakı Hizbullahın yeraltı şəbəkəsi Qəzzadakı qədər dərin və geniş deyil; bu, əsasən torpağın geoloji xüsusiyyətlərinin İranın dəstəklədiyi qruplaşma üçün mühəndislik baxımından çətinlik yaratması ilə bağlıdır”.
Bununla yanaşı, İsrail hərbi kəşfiyyatı hesab edir ki, Hizbullah strateji aktivlərinin böyük hissəsini Beyrutun cənub ətrafındakı yaşayış binalarının altındakı tunellərdə və sığınacaqlarda gizlətməyə çalışacaq.
Qəzetin yazdığına görə, Beyrut sakinlərinin Hizbullahın onlardan cənub ətrafdan kənarda mənzillər kirayələmək tələblərini dəfələrlə rədd etdiyi öyrənilib. Sakinlər bu evlərin İsrail hava zərbələrinin hədəfinə çevrilməsindən ehtiyat ediblər.
“Yediot Ahronot” həmçinin bildirib ki, İsrail ordusu siyasi rəhbərliyi mümkün əməliyyata razı salmağa çalışır və bunun göstəricilərindən biri Hizbullahın yüksək rütbəli hərbi komandiri Heysəm Əli Təbətəbainin öldürülməsidir.
Bununla belə, Hizbullah indiyədək təmkinli davranaraq, hətta hərbi rəhbərinin qətlinə cavab olaraq bir minaatan mərmisi belə atmayıb. Qəzet bu siyasətin əvvəlki illərdə İsrail tərəfindən də tətbiq edilən “qarşıdurmanı nəzarətdə saxlama” yanaşmasına bənzədiyini yazıb.
Qeyd edək ki, ötən ilin noyabrında İsrail Beyrutun cənub ətrafına endirdiyi hava zərbəsi ilə Hizbullahın Baş Qərargah rəisi Heysəm Əli Təbətəbaini öldürüb. Bu, 27 noyabr 2024-cü ildə qüvvəyə minmiş atəşkəs razılaşmasının ən ciddi pozuntularından biri kimi qiymətləndirilib.
Qəzet vurğulayıb ki, əgər genişmiqyaslı eskalasiya baş verərsə, bu təmkinin davam etməsi ehtimalı azdır. İsrail ordusu gözləyir ki, belə bir halda Hizbullah bir neçə gün ərzində yüzlərlə raket, partlayıcı mərmi və pilotsuz uçuş aparatı ilə koordinasiyalı hücumlara cavab verə bilər.
Məqalədə qeyd olunur ki, Pentaqonun Livan ordusuna hərbi texnika satışına razılıq verməsi Vaşinqtonun eskalasiyadan əvvəl ordunun Hizbullahı silahsızlaşdırmaq missiyasını dəstəkləməyə üstünlük verdiyini göstərir.
İsrail hərbi kəşfiyyatındakı mənbələrin fikrincə, Hizbullah hazırda demək olar ki, gündəlik İsrail hava zərbələrinə dözməyi eskalasiyadan üstün tutur və diqqətini daha çox nəzarət edilə bilən daxili siyasi mübarizələrə yönəldir.
Qəzet İsrail ordusundakı mənbələrə istinadən yazıb ki, “hərbi baxımdan Hizbullah hələ də Livan ordusundan güclüdür və bu balans dəyişəndə vəziyyətin çevrildiyini anlayacağıq”.
Mənbələr əlavə ediblər ki, həmin vaxta qədər Hizbullah əsasən yerli istehsala və mövcud raketlərin dəqiq idarə olunan raketlərə çevrilməsinə arxalanaraq öz gücünü bərpa etməyə davam edəcək.
İsrail ordusundan bir rəsmi isə bildirib: “Nəyin bahasına olursa-olsun, Hizbullahla mübarizəni davam etdirməliyik”.
Onun sözlərinə görə, Hizbullahın silahsızlaşdırılması mövzusunda ciddi addımlar atıldıqca və proses güc tətbiqinə doğru yönəldikcə, partiyanın daha aqressiv davranması ehtimalı artır.
“Hizbullah könüllü şəkildə silahlarından imtina etməyəcək, Livan ordusu isə neytral mövqeyini qoruyur”, – deyə o əlavə edib.
Qəzet həmçinin vurğulayıb ki, Hizbullahın qərarlarına təsir edən digər mühüm amil siyasi faktordur. 2026-cı ilin mayında Livanda parlament seçkiləri keçiriləcək və İsrail ordusu hesab edir ki, hazırkı baş katib, 72 yaşlı Naim Qasım yeni müharibəyə girməkdənsə, daxili birliyi və siyasi legitimliyi bərpa etməyə daha çox önəm verir.
İsrailli bir hərbi mənbənin sözlərinə görə, Qasım sələfi Həsən Nəsrullahın malik olduğu xarizmaya sahib deyil və bu səbəbdən Livandakı şiələr arasında ümidlər zəifləyib, onların bir qismi getdikcə “Əməl” hərəkatına yönəlir.
Bütün bunlara baxmayaraq, ötən ilin sonunda atəşkəs qüvvəyə minməsinə rəğmən, İsrail Livan ərazisində gündəlik hücumlarını davam etdirir və bununla da Hizbullahı daimi təzyiq altında saxlamağı hədəfləyir.
