Bakı,TurkicWorld
Pasxa adası, yaxud Rapa Nui, dünyanın ən sirli heykəlləri ilə tanınır – moai heykəlləri.
Bu nəhəng daş heykəllər, əsrlər boyu ada xalqı üçün müqəddəs sayılmış və əcdadların ruhlarının yerləşdiyi inancı ilə qorunmuşdur. Hər bir moai möhtəşəm sənət əsəri olmaqla yanaşı, bəşər tarixi və mədəniyyətinə dair dərin izlər daşıyır. Pasxa adasının bu heykəlləri, həm də Rapa Nui xalqının keçmişindən bu günə qədər olan yaradıcılığını, inanclarını və mədəni irsini ortaya qoyur.
Moai, Rapa Nui xalqının ən simvolik əsərlərindən biridir. İnsan formasında olan bu nəhəng daş heykəllər, əcdadlarının ruhlarını təmsil edir və onlara canlı üzlər kimi baxılır.
"Moai" sözü yerli dildə "heykəl" deməkdir və bu heykəllər, adanın qədim liderlərinin və mühüm şəxslərinin gücünü və mənəvi varlığını simvollaşdırır.
Heykəllər, ümumiyyətlə daş platformalara (ahu) yerləşdirilirdi, bu platformalar həm də dəfn yeri kimi istifadə olunurdu. Moai heykəllərinin üzləri adətən dənizə çevirilərək yerləşdirilirdi, beləliklə onlar cəmiyyəti qoruduğuna və ada insanlarına baxdığına inanılırdı. Heykəllər vulkanik tuf daşından hazırlanır və bu daşlar adadakı Rano Raraku karxanasından çıxarılır.
Moai heykəllərinin ölçüləri fərqli olsa da, ortalama bir moai 4 metr hündürlükdə və 10 ton ağırlığındadır. Lakin, ən böyük moai, "El Gigante" adlı 21 metr hündürlükdə və təxminən 200 ton ağırlığında olan heykəldir. Heykəllərin üzləri iri qaş tağları, uzun burunlar və sıx ağız quruluşu ilə təsvir edilir, bu da ciddi və mötəbər bir ifadə yaradır. Bəzilərinin gözləri mərcan və obsidiandan hazırlanır və ritüellərdə yerləşdirilərək əcdadların ruhlarını çağırmaq məqsədi güdürdü.
Bəzi moai heykəllərində pukao adlı qırmızı daşlardan hazırlanmış silindrik quruluşlar mövcuddur. Pukao, liderlərin uzun saçlarını təmsil edir və adada saçların mənəvi güc (mana) mənbəyi olduğuna inanılır. Bu pukao parçaları, heykəl tamamlandıqdan sonra əlavə edilir və onun mənəvi gücünü artırdığı düşünülür.
Rapa Nui xalqı moai heykəllərini 13-16-cı əsrlər arasında yaratmışdır. Heykəllərin hazırlanması xüsusi ustalıq tələb edən bir proses idi, çünki metal alətlərdən istifadə olunmurdu, daş alətlərdən istifadə edilirdi. Heykəlin hazırlanması prosesində, əvvəlcə ön və yan hissələr oyulub, sonra arxa hissə tamamlanır. Şaquli vəziyyətdə yerləşdirildikdən sonra isə detalları əlavə edilirdi.
Moai heykəllərinin köçürülməsi böyük təşkilatçılıq tələb edirdi. Ən çox qəbul edilən nəzəriyyəyə görə, heykəllər ahuya (platforma) çatana qədər kündələr üzərində aparılırdı. Digər bir nəzəriyyəyə görə, heykəllər kəndirlərlə "gəzmək" üsulu ilə hərəkət etdirilirdi, bu halda heykəllər yan-bu yana yellənərək irəliləyirdi.
Pasxa adasında, moai heykəlləri adətən sahil bölgələrində yerləşir. Ahu Tongariki, 15 moai heykəlinin yerləşdiyi və ən böyük platformalardan biridir. Bu platforma, adada kollektiv ritüel və mərasimlər üçün mühüm mərkəz olub.
Rano Raraku, həm moai karxanası, həm də açıq səma altında muzey kimi fəaliyyət göstərir. Burada, hələ tamamlanmamış və köçürülməmiş çox sayda moai heykəli mövcuddur. Moai, yalnız daş əsərlər deyil, həm də Rapa Nui xalqının tarixinin, inanclarının və sosial quruluşunun dərin izlərini daşıyır.
Bugün moai heykəlləri hələ də Rapa Nui xalqı üçün müqəddəsdir və onlara toxunmaq və ya zədələmək qadağandır. Bu heykəllər, adanın tarixi irsinin və xalqın mədəni kimliyinin simvoludur. Pasxa adasının möhtəşəm moai heykəlləri, yalnız sənət əsəri deyil, həm də Rapa Nui xalqının mədəniyyətinin və inanc sisteminin dərin izlərini daşıyan əvəzsiz abidələrdir.
