BAKI, TurkicWorld
18 dekabr 1865-ci ildə ABŞ Konstitusiyasına edilən 13-cü düzəlişin rəsmi qüvvəyə minməsi ilə ölkədə köləlik və məcburi əmək tam şəkildə qadağan olundu. Düzəlişdə bildirilirdi ki, “cinayətə görə qanuni cəza halları istisna olmaqla, ABŞ ərazisində və onun yurisdiksiyasına daxil olan hər hansı məkanda nə köləlik, nə də məcburi əmək mövcud ola bilməz”.
Bu tarixi qərar ABŞ-da Vətəndaş müharibəsinin (1861–1865) siyasi və hüquqi nəticəsi kimi ortaya çıxdı. Müharibədən əvvəl prezident Abraham Linkoln və Respublikaçılar Partiyasının rəhbərliyi köləliyin dərhal ləğvini deyil, onun yeni ərazilərə yayılmasının qarşısını almağı hədəfləyirdi. Lakin Cənub ştatlarının ayrılması və Konfederasiyanın yaranması müharibəni qaçılmaz etdi.
1 yanvar 1863-cü ildə Linkolnun imzaladığı Azadlıq Bəyannaməsi (Emancipation Proclamation) üsyankar ştatlarda yaşayan milyonlarla köləni azad elan etsə də, bu qərar müharibə tədbiri sayıldığından daimi hüquqi təminat vermirdi. Bu səbəbdən köləliyin tam ləğvi üçün konstitusion dəyişiklik zəruri oldu.
Konqres 13-cü düzəlişi 1865-ci ilin yanvarında qəbul etdi. 2 dekabr 1865-ci ildə Corciya ştatının ratifikasiyası ilə tələb olunan üçdə dörd səs çoxluğu təmin olundu və 18 dekabrda düzəliş rəsmi olaraq Konstitusiyaya daxil edildi.
Bu hadisə ABŞ tarixində dönüş nöqtəsi hesab olunur. Köləliyin hüquqi olaraq ləğvi ölkədə yenidənqurma dövrünün, sonrakı onilliklərdə isə vətəndaş hüquqları mübarizəsinin əsasını qoydu. ABŞ cəmiyyətində köləliyin mirası və onun nəticələrinin aradan qaldırılması məsələsi isə bu günə qədər siyasi və sosial gündəmin mühüm mövzularından biri olaraq qalır.
