Bakı, TurkicWorld
ABŞ, Azərbaycan və Çin COP29 çərçivəsində üçtərəfli tədbir keçirəcəklər.
Bu barədə ABŞ prezidentinin iqlim məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsinin müavini Syu Biniaz Bakıda səfərdə olarkən TurkicWorld-ə özəl müsahibəsində bildirib.
"Biz Azərbaycan komandası ilə COP29 ilə bağlı məsələləri bir daha müzakirə etməkdən məmnun olduq. Bir neçə mövzunu müzakirə etdik. İlk olaraq COP29-un gündəliyində olan məsələlərdən danışdıq. Onlardan biri Paris sazişinin 6-cı maddəsinə aiddir. Texniki detallara varmadan deyə bilərəm ki, bu maddə bazar mexanizmləri və tərəflər arasında emissiya ticarətinə toxunur. Sənəd demək olar ki, hazırdır, lakin hələ də həll olunmamış problemlər var və bizim bu COP-da onların həllində qəbul edən tərəf ilə ümumi marağımız var. Biz həmçinin iqlim dəyişikliyinin təsirlərinin yumşaldılması məsələlərini müzakirə etdik. Bu, COP28-də çox mühüm nailiyyət idi", - deyə o qeyd edib.
S.Biniaz əlavə edib ki, Paris Sazişinin ilk qlobal icmalı kifayət qədər uzun bir qərarla nəticələndi, onun bir hissəsi təsirlərin azaldılması və emissiyaların azaldılmasına həsr edildi və qlobal istiləşməni 1,5 dərəcədən aşağı saxlamaq üçün demək olar ki, yol xəritəsini təmin etdi:
"Biz əmin olmaq istəyirik ki, bu, aktual olaraq qalır və COP29 nəticəsinin bir hissəsi buna istinad edəcək və onu həyata keçirəcək. Hazırkı danışıqlarda əsas məsələ yeni kollektiv kəmiyyət hədəfinə (NCQG) aiddir. 2009-cu ildə inkişaf etmiş ölkələr 2020-ci ildən başlayaraq hər il inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün 100 milyard dollar səfərbər etməyi öhdələrinə götürüblər. Paris sazişi bağlananda sual yarandı ki, bu hədəfin həyata keçirilməsi davam edəcəkmi? Kim töhfə verəcək? Nə dərəcədə? 2015-ci ildə bu hədəfin həyata keçirilməsinin 2025-ci ilə qədər uzadılması və daha sonra bu qərarın 2024-cü ildə, yəni COP29-da nəzərdən keçirilməsi və yenilənməsi qərara alınıb. Bu il bu hədəfin formatı, vəsaitin həcmi, kimlərin töhfə verəcəyi və s. kimi məsələlər müzakirə olunur. Bu, COP29-da müzakirə olunan əsas mövzudur".
S.Biniaz onu da əlavə edib ki, ABŞ Azərbaycan komandası ilə texniki cəhətdən COP-un bir hissəsi olmayan mövzuları müzakirə edib, lakin COP onların həllini sürətləndirə bilər:
"Belə mövzulardan biri COP-dan bir neçə həftə sonra, dekabrın 31-də Paris Sazişinə əsasən ilk şəffaflıq hesabatlarıdır. Buna görə də, bu hesabatların vaxtında təqdim edilməsini asanlaşdırmaqda ümumi maraqlarımız var. Bunlara İkiillik Şəffaflıq Hesabatları (BTR) deyilir. Həmçinin COP-dan sonra bir neçə ay ərzində, fevralın 10-da, Paris Sazişinin yeni emissiya hədəfləri və ya Milli Müəyyənləşdirilmiş Töhfələr (NDC) təqdim edilməlidir. Buna görə də, iddialı NDC-lərin vaxtında təqdim olunmasına kömək etməkdə Azərbaycanla da ümumi marağımız var ki, bunlar da 1,5 dərəcə həddi çatmaqda saxlamağa kömək edəcəklər".
COP29-da ABŞ üçün prioritetlər
S.Biniaz qeyd edib ki, ABŞ və COP29-un digər iştirakçıları üçün prioritetlərdən biri gündəlikdəki məsələlər olacaq.
"Bunlar COP29-da həll edilməli olan mütləq mövzulardır. Bundan əlavə, fəal müzakirə etdiyimiz bir sıra başqa mövzular da var ki, bunlar da fəaliyyət planı adlanır. Bunlar 200 ölkə arasında danışıqlarla ciddi şəkildə tənzimlənən məsələlər deyil. Onlar daha kiçik ölkə qrupları arasında müzakirə oluna bilər və ya bir və ya bir neçə ölkə tərəfindən elan edilə bilər. Fəaliyyət planı çərçivəsində Azərbaycanın öz prioritetləri var və biz onların bəzilərində iştirak edirik, onlar bizim prioritetlərimiz olacaq. ABŞ-nin da COP-da öz prioritetləri olacaq. Onların bəziləri təsirin azaldılması, bəziləri uyğunlaşma, bəziləri maliyyələşdirmə haqqındadır. O cümlədən, Çin və Azərbaycanla qeyri-karbon qazı emissiyaları ilə bağlı üçtərəfli tədbir keçirəcəyik. Bu, Liderlər Sammitinin ilk iki günündə yüksək səviyyəli tədbirlərdən biri olacaq. Digər diqqətimiz ABŞ Mərkəzinə yönəlib. Hər il COP-da biz öz sərgimizi təşkil edirik və burada bir çox tədbirlər təqdim edirik. Düşünürəm ki, bu il ABŞ-ın təşkil etdiyi 50-yə yaxın tədbiri təqdim edəcəyik. Bu, ABŞ-nin ölkə daxilində nə etdiyini, submilli hökumətlərimizin, şəhərlərimizin, əyalətlərimizin nə etdiyini və beynəlxalq miqyasda digər ölkələrlə birgə nə etdiyimizi nümayiş etdirmək şansıdır", - deyə o bildirib.
COP29-dan gözlənilən konkret nəticələr
O qeyd edib ki, danışıqlarda əsas məsələ mövcud 100 milyard dollarlıq hədəfi əvəz edəcək yeni kollektiv kəmiyyət hədəfidir (NCQG):
"Biz tərəflərin qərarı şəklində konkret nəticə görürük. Biz ən azı dörd aspektə diqqət yetiririk. Birincisi, biz hesab edirik ki, bu hədəf bir neçə səviyyədən ibarət olmalıdır. Bunlardan biri, temperaturun 1,5 dərəcəyə qədər yüksəlməsini saxlamaq, qlobal dayanıqlığı və iqlim təsirlərinə uyğunlaşmanı təşviq etmək üçün dünyanın iqlim dəyişikliyinə nə qədər pul ayırması ilə bağlı olmalıdır. Biz bunu qlobal investisiya məqsədi adlandırırıq. Buraya bütün ölkələr, beynəlxalq və yerli maliyyə və s. daxildir. Burada xeyli miqdarda pul cəlb olunur. İkinci səviyyə bəzi donorların həm dövlət, həm də özəl maliyyələşdirmə yolu ilə inkişaf etməkdə olan ölkələrə nə qədər sərmayə qoyacağı ilə əlaqədardır. Üçüncüsü, dəstəyin məqsədi real şəkildə əldə edilə bilən olmalıdır. Bu, tərəflərin rahatlıq zonalarından bir qədər kənarda olmalıdır, lakin Paris Sazişi prosesinin etibarlılığına şübhə yarada biləcək qədər əlçatmaz olmamalıdır. Bu, tərəflərin rahatlıq zonalarından bir qədər kənarda olmalıdır, lakin Paris razılaşması prosesinin etibarlılığını şübhə altına alacaq qədər əlçatmaz olmamalıdır. Dördüncüsü, bu dəstək məqsədi yeni donorlar tələb edir. Bizə donor ola biləcək daha çox ölkə lazımdır".
Karbon üçün qiymətqoyulma mexanizmləri
S.Biniaz qeyd edib ki, yüksək keyfiyyətli karbon bazarları əlavə vəsaitlərin cəlb edilməsi və istixana qazlarının azaldılması üçün potensial perspektivli kanal ola bilərlər:
"Mən "potensial perspektivli" deyirəm, çünki onları düzgün təşkil etmək lazımdır. Düzgün edilərsə, karbon bazarları dekarbonizasiyanı dəstəkləyə, qlobal temperatur artımını 1,5 dərəcəyə qədər məhdudlaşdırmağa kömək edə və özəl sektorun fəaliyyətini stimullaşdıra bilər. Buna görə də ABŞ-nin bazara əsaslanan tədbirlərin layihələndirilməsi, həyata keçirilməsi və istifadəsinə məsuliyyətlə yanaşması vacibdir. Biz bu məqsədi müxtəlif yollarla həyata keçiririk. Beynəlxalq miqyasda biz Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı tərəfindən beynəlxalq aviasiya sektorundan emissiyaları kompensasiya etmək üçün bir mexanizm kimi hazırlanmış CORSIA mexanizminin bütövlüyünü təmin etməyə fəal sadiqik. Biz həmçinin Dünya Bankının qlobal sertifikatlaşdırma mexanizmləri və effektiv karbon bazarları təşəbbüsləri çərçivəsində işləyirik. Bu təşəbbüslərdən biri də meşələrin qırılmasının qarşısını almaq üçün çalışan "LEAF" koalisiyası və inkişaf etməkdə olan ölkələrin təmiz enerjiyə keçidinə kömək edən "Energy Transition Accelerator"udur. Bu COP-da əsas diqqət 6-cı Maddənin təlimatlarının yekunlaşdırılmasına yönəldəcək və biz 6-cı Maddə üzrə təlimatların nəticələrinin yüksək keyfiyyətli və yüksək standartlara cavab verməsini təmin etməyə sadiqik".
ABŞ və Azərbaycan arasında COP29 çərçivəsində əməkdaşlıq
S.Biniaz vurğulayıb ki, ABŞ COP29-un uğuruna töhfə vermək üçün bir çox cəbhələrdə Azərbaycanla çalışır:
"Əvvəldən, Azərbaycan COP29-a ev sahibliyi etmək üçün seçildikdən sonra biz gündəmdə olan məsələləri, o cümlədən fevral ayında NDC, ikiillik şəffaflıq hesabatlarının dərcinə hazırlıqları müzakirə etməyə başladıq. İkincisi, biz Azərbaycan hökuməti ilə birgə müəyyən təşəbbüslərə rəhbərlik edəcəyik. Bu ilin sonuna qədər ikiillik şəffaflıq hesabatlarının hazırlanması üçün bu yaxınlarda Afrika ölkələri üçün birgə seminar keçirdik. Artıq qeyd etdiyim kimi, biz Çin, ABŞ və Azərbaycanla birlikdə qeyri-karbon istixana qazları ilə bağlı yüksək səviyyəli tədbir hazırlayırıq. Artıq ikinci dəfədir ki, belə bir tədbir keçiririk: birincisi BƏƏ-də COP28-də olub və bu dəfə biz onu Azərbaycanla birgə keçirəcəyik".
S.Biniaz əlavə edib ki, ABŞ bu ÇNL çərçivəsində Azərbaycanın bir çox təşəbbüs və fəaliyyətlərini dəstəkləyir:
"Biz gələn həftə Nyu Yorkda İqlim Həftəsində onların bir çoxunda iştirak edəcəyik və Azərbaycanın COP29-da qəbul edilməsi üçün təklif etdiyi bir çox bəyannamələri dəstəkləyəcəyik. Azərbaycan komandasının işindən çox heyran qaldıq. Onlara COP29-a hazırlaşmaq tapşırığı birdən-birə, COP standartlarına görə olduqca gec verildi, lakin onlar əla iş gördülər, məsələləri öyrəndilər və liderlik nümayiş etdirdilər".
Xüsusi elçinin müavini vurğulayıb ki, COP29 mütləq "yaşıl" enerjiyə keçidə diqqət yetirəcək və Azərbaycanın bu məsələdə liderlik etməsini görmək çox xoşdur:
"ABŞ və Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlığının uzun tarixi var və biz təbii ki, "yaşıl" enerjiyə keçidi dəstəkləyirik. Böyük və ya kiçik Amerika şirkətləri "yaşıl" enerji bazarına daxil olmaqda və yeni texnologiyalar üzrə Azərbaycanla əməkdaşlıqda maraqlıdırlar, və biz belə tərəfdaşlıqları təşviq edirik. Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin icrası ilə göstərdi ki, o, Avropanın etibarlı qaz tədarükçüsüdür və bu, Azərbaycanın bu modeli bərpa olunan enerji sektoruna genişləndirmək və Avropaya yaşıl enerji təchizatçısı olmaq planlarına böyük inam verir".
Bundan əlavə, S.Biniaz qeyd edib ki, ABŞ "yaşıl" enerji dəhlizi layihəsi, o cümlədən həm ABŞ hökumətinin, həm də özəl sektorun cəlb olunması üçün potensial imkanlar haqqında daha çox məlumat əldə etməyi səbirsizliklə gözləyir:
"Daha geniş mənada, biz Azərbaycanın enerji sistemini karbonsizləşdirmək, sənaye keçidini inkişaf etdirmək və ixrac imkanlarını stimullaşdırmaq üçün dəniz küləyinin potensialını araşdırmaqda maraqlıyıq. Biz həmçinin qeyd etmək istəyirik ki, Azərbaycanın günəş və külək ehtiyatlarını nəzərə alaraq, bərpa olunan enerjinin digər növlərini tətbiq etmək üçün böyük potensial var. Bütün ölçülərdə və istiqamətlərdə olan Amerika şirkətləri yaşıl enerji bazarına daxil olmaqda və yeni texnologiyalar üzərində əməkdaşlıqda maraqlıdırlar. COP29 üzrə əla fəaliyyətimiz sübut edir ki, biz ümumi maraqlar üzərində birgə işlədikdə həm ölkələrimizə, həm də onun hüdudlarından kənarda faydalı nəticələr əldə edə bilərik. İqlimdən başqa, təmiz enerji innovasiyası, regional sülh və təhlükəsizlik də daxil olmaqla, ortaq maraqlarımızın olduğu bir çox sahələr var və biz bu ümumi maraqlar üzrə əməkdaşlığı davam etdirmək istərdik".
