Bakı, TurkicWorld /Elçin Alıoğlu
Hərbi gücün artırılması Azərbaycanın müasir dövrdə üzləşdiyi ən vacib strateji prioritetlərdən biridir. Bu sahəyə ayrılan diqqətin azalması və resursların yetərincə təmin edilməməsi ölkəmizi gələcəkdə ciddi problemlərlə qarşı-qarşıya qoya bilər. Bu baxımdan, beynəlxalq arenada baş verən proseslərə diqqətlə yanaşmaq və onların təsirlərini anlamaq mühümdür.
Hazırkı dövrdə beynəlxalq hüquq və ədalət anlayışları xeyli dərəcədə zəifləyib. İkinci Dünya müharibəsindən sonra formalaşan beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi artıq öz funksiyasını tam yerinə yetirə bilmir. İndi əsas prinsip "Kim güclüdür, o haqlıdır" şəklindədir və böyük dövlətlər bunu açıq-aşkar tətbiq edirlər. Belə bir şəraitdə öz milli maraqlarımızı qorumaq üçün hərbi qüvvələrimizin gücləndirilməsi qaçılmazdır.
BMT Baş Assambleyasının son sessiyasında çıxış edən dünya liderləri də bu böhranı qəbul edərək, qlobal təhlükəsizlik sisteminin yenidən qurulmasının vacibliyini vurğuladılar. Lakin biz anlamalıyıq ki, Azərbaycan bu sistemin bir hissəsi olaraq, öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hərbi potensialını davamlı olaraq artırmalıdır.
Azərbaycanın coğrafi mövqeyi, həm də qonşu ölkələrin təhdidkar siyasətləri hərbi sahədə irəliləyişlərin zəruriliyini daha da aktuallaşdırır. Məsələn, Rusiya Ukraynaya qarşı apardığı müharibəni SSRİ-ni bərpa etməyə yönəlmiş bir cəhd kimi təqdim edir və bu müharibə yaxın gələcəkdə başa çatacaq kimi görünmür. Bununla yanaşı, Rusiya Cənubi Qafqazda da öz mövqeyini gücləndirmək niyyətindədir. Bakı, Rusiya sülhməramlılarını Qarabağdan çıxarmaqla Moskvanın bölgədəki təsirini azaltsa da, Ermənistan bu istiqamətdə əks addımlar atır. İrəvan Rusiya ilə hərbi əlaqələrini davam etdirərək, Kremlin bölgəyə marağını daha da gücləndirir.
Digər tərəfdən, İranın Yaxın Şərqdəki siyasəti və ABŞ-İsrail qarşıdurması da regionda gərginliyi artıran amillərdəndir. Artıq İran ərazisinə birbaşa zərbələrin endirilməsi reallığa çevrilib və bu, ölkədə ciddi daxili böhranlara səbəb olub. İranın daxilində dövlət qurumları arasında rəqabət mövcuddur.
Dünya miqyasında müdafiə xərclərinin artması isə artıq qlobal bir trend halına gəlib. Beynəlxalq hüquq və qlobal təhlükəsizlik mexanizmlərinin işə yaramadığı bir şəraitdə ölkələrin öz təhlükəsizliyini təmin etməsi üçün hərbi güclərini artırmaları yeganə çıxış yoludur. Lakin Azərbaycana qarşı tətbiq olunan silah embarqosu bəzi ölkələrin hərbi texnologiyaların satışını məhdudlaşdırmasına səbəb olur, bu da hərbi arsenalımızı yeniləmək üçün alternativ yollar axtarmağı vacib edir.
Dünyada artan münaqişə və müharibə ocaqları, Ermənistanda revanşist qüvvələrin fəallaşması, Azərbaycanın hərbi hazırlığının yüksək səviyyədə saxlanmasını tələb edir. Belə şəraitdə ölkəmiz, məhdud tərəfdaşlar vasitəsilə müdafiə sahəsindəki ehtiyaclarını təmin etməli və eyni zamanda, daxili istehsalı genişləndirməlidir.
Azərbaycanın yerləşdiyi coğrafiyada müstəqilliyini qorumaq və inkişaf etdirmək böyük zəhmət və güclü tədbirlər tələb edir. Təhlükəsizlik məsələləri isə bəzən iqtisadi münasibətlərin inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Ancaq iqtisadi inkişaf və rifah yalnız sabit və təhlükəsiz şəraitdə mümkündür və bu gün həmin təhlükəsizliyin təminatçısı hərbi gücdən keçir.
Hərbi gücümüz olmadıqca, nə iqtisadi, nə də siyasi sferalarda uğur qazanmaq mümkün olmayacaq.
Azərbaycanın hərbi və müdafiə potensialı, son illərdə həyata keçirilən islahatlar və əldə olunan nailiyyətlər nəticəsində əhəmiyyətli dərəcədə güclənib. Ölkəmiz regionda ən güclü silahlı qüvvələrdən birinə malik olmaqla yanaşı, həm də müasir hərbi texnologiyalar və silah-sursatla təchiz edilib. 2024-cü ilin məlumatlarına əsasən, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri həm say, həm də texniki baxımdan regionda lider mövqeyə sahibdir.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin ümumi görünüşü
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri üç əsas komponentdən ibarətdir:
Quru Qoşunları, Hərbi Hava Qüvvələri, Hərbi Dəniz Qüvvələri
Bundan əlavə, xüsusi təyinatlı qoşunlar, daxili qoşunlar və digər bölmələr də ordunun tərkibində fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyinin nəzarətindədir və ölkənin ərazi bütövlüyünü, müstəqilliyini və suverenliyini qorumaq üçün təşkil edilib.
Quru Qoşunları
Quru Qoşunları Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin ən böyük və ən çoxsaylı hissəsidir. 2024-cü ilin məlumatlarına görə, Azərbaycan Quru Qoşunlarının şəxsi heyətinin sayı təxminən 120 000 nəfərdir. Qoşunların tərkibinə müxtəlif növ piyada, mexanikləşdirilmiş, tank, artilleriya, raket və zenit-raket bölmələri daxildir. Quru qoşunlarının silahlanmasında müasir döyüş texnikası və silahlar geniş yer tutur.
Azərbaycanın hərbi arsenalında aşağıdakı silahlar və hərbi texnikalar mövcuddur:
- T-72 və T-90 tankları: Azərbaycan Quru Qoşunlarının əsas döyüş tanklarıdır. Ölkənin arsenalında təxminən 570 T-72 və 90 T-90 tankı mövcuddur.
- BMP-1 və BMP-2 zirehli piyada maşınları: Bu zirehli maşınlar piyada qüvvələrinin manevr və qorunmasını təmin edir. Azərbaycan ordusunda təxminən 470 BMP zirehli maşını var.
- BTR-82A və BTR-80: Azərbaycan Silahlı Qüvvələri təxminən 200-dən çox BTR-82A və BTR-80 zirehli maşını ilə təchiz olunub.
- Artilleriya və raket sistemləri: Azərbaycan ordusunun arsenalında 152 mm 2S19 Msta-S özüyeriyən haubitsalar və D-30 122 mm haubitsalar var. Raket bölmələri isə BM-30 Smerç, TOS-1A və Grad reaktiv yaylım atəş sistemləri ilə təchiz olunub.
Hərbi Hava Qüvvələri
Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələri (HHQ) ölkənin hava məkanını qorumaq və hücum əməliyyatları aparmaq məqsədilə təşkil edilib. 2024-cü ilin məlumatlarına görə, Hərbi Hava Qüvvələrinin tərkibində təxminən 106 döyüş təyyarəsi və helikopter mövcuddur.
HHQ-nin tərkibinə daxil olan əsas döyüş təyyarələri:
- MiG-29: Azərbaycan HHQ-nin əsas döyüş təyyarəsi olan MiG-29 təxminən 13 ədəd mövcuddur. Bu təyyarələr qırıcı, hücum və müdafiə əməliyyatları üçün istifadə olunur.
- Su-25 hücum təyyarələri: Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələri təxminən 12 Su-25 təyyarəsi ilə təchiz olunub. Bu təyyarələr düşmən hədəflərinə hücum etmək üçün nəzərdə tutulub.
- Mi-24 və Mi-35 hücum helikopterləri: HHQ-nin arsenalında 40-dan çox Mi-24 və Mi-35 hücum helikopteri var. Bu maşınlar döyüş meydanında dəstək vermək üçün istifadə edilir.
Azərbaycan, həmçinin 2023-2024-cü illərdə bir sıra müasir pilotsuz uçuş aparatları (PUA) əldə edib. Azərbaycan PUA-larının sırasında:
- Bayraktar TB2: Müasir texnologiyaya malik Türkiyə istehsalı olan bu PUA-lar, xüsusilə, 44 günlük Vətən Müharibəsində özünü sübut edib. Hazırda Azərbaycan ordusu onlarla Bayraktar TB2 ilə təchiz olunub.
- İsrail istehsalı Harop və Hermes 900 PUA-ları da Azərbaycan HHQ-nin arsenalında yer alır. Bu cihazlar həm kəşfiyyat, həm də döyüş əməliyyatlarında istifadə edilir.
Hərbi Dəniz Qüvvələri
Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələri (HDQ) əsasən Xəzər dənizində Azərbaycan ərazi sularını qorumaq üçün nəzərdə tutulub. HDQ-nin tərkibində bir neçə sürətli hücum qayıqları və patrul katerləri mövcuddur. 2024-cü ilin məlumatlarına görə, HDQ-nin tərkibində 12 patrul kateri, 4 sürətli hücum qayığı və bir neçə mina təmizləyən gəmi var.
Silah istehsalı və müdafiə sənayesi
Azərbaycan son illərdə öz hərbi sənayesini də əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirib. Yerli istehsal edilən silah və texnika sayəsində ölkə idxaldan asılılığı azaldıb. 2024-cü ilin məlumatlarına görə, Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi tərəfindən istehsal edilən məhsullar arasında atıcı silahlar, artilleriya sistemləri, müxtəlif zirehli texnikalar və pilotsuz uçuş aparatları xüsusi yer tutur. Bundan əlavə, yeni nəsil texnologiyaların və texniki təkmilləşdirmələrin həyata keçirilməsi ilə ölkənin hərbi sənayesi regional lider mövqeyə gəlməkdədir.
Azərbaycanın hərbi-texniki sənayesi son illərdə ölkənin milli təhlükəsizliyini təmin etmək və xarici bazarlardan asılılığı azaltmaq məqsədi ilə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf edib. 2024-cü ildə Bakı şəhərində keçirilən ADEX 2024 sərgisi Azərbaycanın hərbi-texniki sənayesinin inkişafının nümayiş etdirildiyi əsas platformalardan biri oldu. Bu sərgi Azərbaycanın hərbi sənayesində əldə etdiyi uğurları və istehsal etdiyi məhsulları nümayiş etdirmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycan müdafiə sənayesinin ümumi görünüşü
Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin fəaliyyəti çərçivəsində ölkədə müxtəlif növ silah və hərbi texnika istehsal edilir. Bu məhsullar həm daxili bazarın tələblərini ödəmək, həm də ixrac üçün nəzərdə tutulub. 2024-cü ilin məlumatlarına görə, Azərbaycan Müdafiə Sənayesi ölkədə 120-dən çox adda hərbi məhsul istehsal edir. Bu məhsulların sırasında atıcı silahlar, zirehli texnikalar, raket sistemləri, pilotsuz uçuş aparatları (PUA) və digər müxtəlif növ hərbi avadanlıqlar mövcuddur.
1. Zirehli texnikalar
- "Tufan" zirehli maşını: Azərbaycan istehsalı olan bu zirehli texnika piyadaların daşınması və döyüş meydanında dəstək üçün nəzərdə tutulub. 2024-cü ildə "Tufan" maşınlarının istehsal həcmi artırılaraq, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə və xarici bazarlara tədarükü planlaşdırılır. İstehsal həcmi illik təxminən 50 ədəd təşkil edir.
- "Gürzə" zirehli maşını: Bu zirehli maşın, xüsusilə kəşfiyyat və taktiki əməliyyatlar üçün istifadə edilir. "Gürzə" zirehli maşınının istehsalı Azərbaycan ordusunun ehtiyaclarına uyğun genişləndirilir və 2024-cü ildə təxminən 20 ədəd istehsal edilib.
2. Pilotsuz Uçuş Aparatları (PUA)
Azərbaycan PUA istehsalı sahəsində sürətli irəliləyiş əldə edib. ADEX 2024 sərgisində təqdim edilən ən son PUA-lar arasında aşağıdakı modellər xüsusi diqqət çəkdi:
- "İti Qovan" PUA: Bu zərbə PUA-ları düşmən hədəflərini dəqiqliklə məhv etmək qabiliyyətinə malikdir. İstehsal həcmi 2024-cü ildə 100-dən çox aparata çatdırılıb.
- "Zərbə" PUA: Azərbaycanın müdafiə sənayesi tərəfindən istehsal olunan və həm kəşfiyyat, həm də döyüş əməliyyatlarında istifadə edilən "Zərbə" PUA-larının istehsalı artırılaraq, illik 50 ədəd təşkil edir.
3. Raket sistemləri və artilleriya
ADEX 2024 sərgisində Azərbaycanın istehsal etdiyi yeni nəsil raket sistemləri də nümayiş olundu:
- "Qasırğa" reaktiv yaylım atəşi sistemi: Azərbaycan tərəfindən istehsal edilən bu raket sistemi, düşmən hədəflərini uzaq məsafədən məhv etmək üçün nəzərdə tutulub. 2024-cü ildə bu sistemin istehsal həcmi 10 sistem olmuşdur.
- "Şimşək" zenit raket sistemi: Bu sistem hava hücumlarına qarşı müdafiə məqsədilə hazırlanıb və Azərbaycan Müdafiə Sənayesi tərəfindən istehsal olunur. 2024-cü ildə 5 ədəd "Şimşək" zenit raket sistemi istehsal edilib və Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə təhvil verilib.
Atıcı silahlar və yüngül silahlar
Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi müxtəlif növ atıcı və yüngül silahların istehsalında da böyük uğurlar əldə edib. Bu silahlar həm daxili qoşunlar, həm də xüsusi təyinatlı bölmələr tərəfindən istifadə edilir:
- "İstiqlal" snayper tüfəngi: Bu tüfəng 2000 metrdən artıq məsafədən hədəfləri məhv etmə qabiliyyətinə malikdir və 2024-cü ildə istehsal həcmi 500-dən çox ədədə çatdırılıb.
- "Zəfər" avtomatı: 7,62 mm çaplı bu avtomat Azərbaycan ordusunun əsas atıcı silahlarından biridir. 2024-cü ildə bu avtomatın istehsalı illik 10,000 ədəd təşkil edir.
5-ci Yubiley Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sərgisində (ADEX 2024) Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Sənayesi Nazirliyi və hərbi-texniki kompleksin son nailiyyətləri təqdim olundu. Sərgidə Azərbaycan müdafiə sənayesinin ən yeni və müasir məhsulları nümayiş etdirildi. Bu siyahı ölkəmizin müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək üçün mühüm əhəmiyyətə malik olan yeni texnologiya və avadanlıqlarla zəngindir.
Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi tərəfindən təqdim olunan yeniliklər:
Zərbə tipli pilotsuz uçuş aparatı "İti Qovan-2" - müasir zərbə PUA-lardan biri, geniş tətbiq sahəsi və güclü döyüş imkanları ilə fərqlənir. "Zəfər" zirehli maşını - yüksək manevr qabiliyyətinə və güclü zirehli qoruma sisteminə malik olan bu maşın döyüş meydanlarında personalın təhlükəsiz daşınmasını təmin edir. "Tufan-2" taktik zirehli maşını - təkmilləşdirilmiş variantı ilə yüksək sürətli hərəkət qabiliyyəti və döyüş şəraitinə uyğun qoruma təklif edir. "Gürzə-2" snayper tüfəngi - güclü atəş qabiliyyəti və dəqiqliyi ilə fərqlənən yeni nəsil snayper tüfəngi. "Yalquzaq" avtomatik atıcı tüfəng - ən müasir texnologiyalar əsasında hazırlanan bu tüfəng döyüş şəraitində böyük üstünlük verir. Zərbə dron sistemləri "Zəngi" - hədəfləri dəqiq şəkildə zərərsizləşdirən bu dron sistemi hücum əməliyyatlarında geniş istifadə olunur. "Naxçıvan" portativ radar sistemi - kiçik ölçülü və hərəkətli radar sistemi, hərbi hissələrin və sərhəd ərazilərinin müşahidəsini və müdafiəsini təmin etmək üçün nəzərdə tutulub. "Ağsu" pilotsuz müşahidə aparatı - müxtəlif iqlim şəraitində və müharibə zonalarında kəşfiyyat və müşahidə missiyaları üçün ideal bir PUA-dır. Zərbə reaktiv artilleriya sistemi "Cəngi" - uzaqmənzilli və yüksək dəqiqliklə hədəfləri vura bilən bu sistem müxtəlif hərbi əməliyyatlarda istifadə üçün nəzərdə tutulub. "Murov" minaların aşkarlanması və zərərsizləşdirilməsi avadanlığı - bu yeni texnologiya minaların sürətli aşkarlanması və zərərsizləşdirilməsinə imkan verir.
Bu yeni hərbi məhsullar Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin döyüş qabiliyyətini artırmaq, ölkənin müdafiə potensialını daha da möhkəmləndirmək məqsədi daşıyır.
Hərbi təlim və texnoloji istehsalın genişləndirilməsi
Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi yalnız silah və texnika istehsalı ilə kifayətlənmir, həm də hərbi təlimlər və texnoloji təkmilləşdirilmə sahəsində də irəliləyişlər əldə edir. 2024-cü ildə müxtəlif texnologiyaların istehsalında ixtisaslaşmış yerli müəssisələr açılıb və yeni kadrların hazırlanması üçün təlim proqramları həyata keçirilir. Müdafiə sənayesində fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı 20-dən çoxdur və bu müəssisələr ölkənin hərbi gücünü daha da artırmaq üçün müasir texnologiyalarla təchiz edilir.
Beynəlxalq əməkdaşlıq və ixrac
Azərbaycan Müdafiə Sənayesi beynəlxalq bazarlarda da öz mövqeyini möhkəmləndirir. Xüsusilə Türkiyə, Pakistan, İsrail və bir sıra digər ölkələrlə hərbi-texniki əməkdaşlıq genişlənir. 2024-cü ildə Azərbaycan müdafiə sənayesi məhsullarının ixracı təxminən 500 milyon ABŞ dolları həcmində olub və bu rəqəm illik artım tendensiyasına malikdir. Əsas ixrac məhsulları arasında atıcı silahlar, zirehli texnikalar və PUA-lar yer alır.
2024-cü ilin məlumatlarına əsasən, Azərbaycan hərbi-texniki sənayesi həm daxili ehtiyacları ödəmək, həm də xarici bazarlarda rəqabət apara biləcək səviyyədə inkişaf edib. ADEX 2024 sərgisində nümayiş olunan texnologiyalar və məhsullar göstərir ki, Azərbaycan Müdafiə Sənayesi gələcəkdə də innovativ həllər və məhsullar təqdim edərək regionda lider mövqeyini qorumağa davam edəcək. Azərbaycanın hərbi sənayesi, texnologiyaların modernləşdirilməsi və istehsal proseslərinin təkmilləşdirilməsi sayəsində beynəlxalq səviyyədə daha da güclü bir oyunçuya çevrilir.
Azərbaycanın hərbi-texniki əməkdaşlığı beynəlxalq səviyyədə getdikcə genişlənən və güclənən bir sahədir. Ölkə öz müdafiə qabiliyyətini artırmaq və regionda sabitlik və təhlükəsizlik təmin etmək məqsədilə müxtəlif dövlətlərlə strateji hərbi-texniki əməkdaşlıq müqavilələri və sazişləri bağlayıb. 2024-cü ilin məlumatlarına əsasən, Azərbaycan bir sıra ölkələrlə müasir texnologiyaların əldə edilməsi və müdafiə qabiliyyətlərinin artırılması məqsədilə mühüm razılaşmalar əldə edib. Xüsusilə, ADEX 2024 sərgisində Azərbaycanın beynəlxalq hərbi-texniki əlaqələrinin inkişafı öz əksini tapıb.
Hərbi-texniki əməkdaşlığın əsas strateji tərəfdaşları
Azərbaycan bir sıra ölkələrlə uzunmüddətli hərbi-texniki əməkdaşlıq sazişləri imzalamış və bu əməkdaşlıq çərçivəsində müasir silah və texnologiyaların alınması, həmçinin yerli istehsalın inkişafı istiqamətində mühüm addımlar atmışdır. Aşağıda Azərbaycanın hərbi-texniki əməkdaşlıq etdiyi əsas tərəfdaş ölkələr və bu əməkdaşlıq çərçivəsində əldə olunan məhsulların və texnologiyaların qısa icmalı təqdim edilir:
1. Türkiyə
Türkiyə, Azərbaycanın ən yaxın hərbi-texniki tərəfdaşlarından biridir. 2024-cü ildə də bu iki ölkə arasında hərbi sahədə əməkdaşlıq yüksək səviyyədə davam edib. ADEX 2024 sərgisində Türkiyə ilə bir sıra yeni müqavilələr və sazişlər imzalanıb. Əsas əməkdaşlıq istiqamətləri arasında pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) təchizatı, zirehli texnikalar və artilleriya sistemlərinin modernləşdirilməsi yer alır.
- Bayraktar TB2: Azərbaycanın Türkiyə ilə imzaladığı müqavilələr çərçivəsində 2024-cü ildə 20-dən çox yeni Bayraktar TB2 PUA əldə edilib. Bu PUA-lar həm kəşfiyyat, həm də döyüş əməliyyatlarında aktiv şəkildə istifadə edilir.
- T-129 ATAK helikopteri: Azərbaycan 2024-cü ildə Türkiyədən 6 yeni T-129 ATAK hücum helikopteri almaq üçün müqavilə imzalamışdır. Bu helikopterlər xüsusilə yüksək manevr qabiliyyətinə və zərbə gücünə malikdir.
- Hisar hava hücumundan müdafiə sistemi: 2024-cü ildə Azərbaycan Hisar zenit raket sistemlərini əldə etmək üçün Türkiyə ilə razılaşma imzalamışdır. Bu sistem Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin hava hücumlarına qarşı müdafiə qabiliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq.
2. İsrail
İsrail Azərbaycanın mühüm hərbi-texniki tərəfdaşlarından biridir. İsrail ilə hərbi əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan yüksək texnologiyalı silah və avadanlıqlar əldə etmiş və müdafiə sənayesində müxtəlif layihələr həyata keçirib.
- Harop və Harpy PUA-ları: Azərbaycan İsrail ilə imzaladığı müqavilələr əsasında 2024-cü ildə 10-dan çox Harop və Harpy zərbə PUA-sı əldə edib. Bu PUA-lar xüsusilə düşmən hədəflərinin məhv edilməsində effektivliyini sübut edib.
- Spike-LR raket sistemi: 2024-cü ildə Azərbaycan İsrail ilə Spike-LR tank əleyhinə raket sistemlərinin alınması üçün yeni müqavilə imzalayıb. Bu sistem düşmən tanklarına və zirehli texnikalara qarşı yüksək dəqiqliklə zərbə endirə bilir.
- İsrail radar sistemləri: Azərbaycan, 2024-cü ildə hava hücumlarına qarşı müdafiə imkanlarını genişləndirmək məqsədilə İsraildən müasir radar sistemləri əldə edib. Bu radarlar hava hədəflərinin vaxtında aşkarlanmasını və məhv edilməsini təmin edir.
3. Pakistan
Azərbaycan və Pakistan arasındakı hərbi-texniki əməkdaşlıq son illərdə genişlənib və 2024-cü ildə bu əməkdaşlıq yeni səviyyəyə çatıb. Pakistan Azərbaycan üçün mühüm tərəfdaşdır və iki ölkə arasında xüsusilə pilotsuz uçuş aparatlarının və artilleriya sistemlərinin təchizatı sahəsində mühüm sazişlər imzalanıb.
- JF-17 C qırıcı təyyarəsi: Pakistan ilə əldə olunan razılaşmalar çərçivəsində Azərbaycan 4 ədəd JF-17 qırıcı təyyarəsi alıb. Bu təyyarələr Azərbaycanın Hərbi Hava Qüvvələrinin döyüş qabiliyyətini gücləndirmək üçün nəzərdə tutulub.
- Artilleriya sistemləri: Pakistan Azərbaycanla artilleriya sistemlərinin təchizatı sahəsində əməkdaşlıq edir. 2024-cü ildə Azərbaycan 10 yeni artilleriya sistemi əldə edib.
4. Belarus
Belarus Azərbaycan ilə uzun illərdir hərbi-texniki əməkdaşlıq edir. 2024-cü ildə Belarus ilə müxtəlif növ raket sistemlərinin və zirehli texnikaların təchizatı sahəsində yeni razılaşmalar imzalanıb.
- Polonez raket sistemi: Azərbaycan Belarusdan Polonez raket sistemlərini əldə edib və bu sistemlər 2024-cü ildə modernləşdirilib. Bu raket sistemləri uzaq məsafəli hədəfləri məhv etmək üçün nəzərdə tutulub və Azərbaycan ordusunun atəş gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
- Volat zirehli texnikası: Azərbaycan Belarusdan Volat zirehli texnikası almış və bu texnikalar ordunun mühüm komponenti olaraq istifadə edilir. 2024-cü ildə Azərbaycanın arsenalına 15 yeni Volat texnikası əlavə edilib.
5. Rusiyanın hərbi-texniki əməkdaşlığı
Azərbaycan 2024-cü ildə Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığını məhdud şəkildə davam etdirir. Xüsusilə müdafiə sənayesi sahəsində müəyyən layihələr həyata keçirilir, lakin bu əməkdaşlıq genişmiqyaslı deyil.
- Mi-35M helikopterləri: Azərbaycan 2024-cü ildə Rusiyadan 2 yeni Mi-35M hücum helikopteri əldə etmişdir. Bu helikopterlər yüksək manevr qabiliyyəti və zərbə gücü ilə fərqlənir.
- T-90S tankları: Rusiya ilə hərbi-texniki əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan 2024-cü ildə 5 yeni T-90S tankı alıb.
ADEX 2024 sərgisində Azərbaycanın beynəlxalq əməkdaşlığı
ADEX 2024 sərgisi Azərbaycanın hərbi-texniki əməkdaşlığının genişlənməsi üçün vacib bir platforma oldu. Sərgidə 30-dan çox ölkə iştirak edərək hərbi texnologiyalarını təqdim etdi və Azərbaycan ilə yeni əməkdaşlıq razılaşmaları imzalandı. Azərbaycan bu sərgi vasitəsilə müdafiə sənayesindəki nailiyyətlərini nümayiş etdirdi və beynəlxalq hərbi bazarda mövqeyini daha da gücləndirdi.
ADEX 2024 sərgisi çərçivəsində Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyi bir sıra mühüm müqavilələr imzaladı:
- Türkiyə ilə müasir zirehli texnika istehsalı sahəsində əməkdaşlıq: 2024-cü ildə Azərbaycan və Türkiyə arasında yeni nəsil zirehli texnikaların birgə istehsalı üçün müqavilə imzalandı. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində illik 50 ədəd zirehli maşın istehsal olunacaq.
- Pakistan ilə pilotsuz uçuş aparatlarının istehsalı: 2024-cü ildə Azərbaycan Pakistan ilə PUA istehsalı sahəsində genişləndirilmiş əməkdaşlıq sazişi imzalayıb. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycanda Pakistan PUA-larının lisenziyalı istehsalı nəzərdə tutulur.
2024-cü ildə Azərbaycan hərbi-texniki əməkdaşlıq sahəsində mühüm addımlar atmış və bir sıra ölkələrlə genişmiqyaslı müqavilələr imzalamışdır. Xüsusilə ADEX 2024 sərgisi Azərbaycanın müdafiə sənayesindəki inkişafını və beynəlxalq arenadakı mövqeyini gücləndirmək baxımından mühüm rol oynayır. Azərbaycan öz hərbi potensialını artırmaqla yanaşı, müdafiə sənayesini daha da gücləndirir və regionda sabitliyin təminatçısı rolunu oynamaqda davam edir.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələri yüksək hazırlıq səviyyəsindədir və regionda sabitlik və təhlükəsizliyin qarantı olaraq çıxış edir. Müasir silah və texnologiyalarla təchiz olunmuş Azərbaycan ordusu, ölkənin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq üçün hər zaman hazır vəziyyətdədir. Ordunun həm say, həm də texniki imkanları gələcəkdə də inkişaf etdiriləcək və Azərbaycanın hərbi gücü regionda əhəmiyyətli təsir gücünə malik olacaq.
