6 Şubat'ta meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki deprem ve artçı sarsıntıların ardından Türkiye ve kuzey Suriye'de zemin yarıldı, çatladı ve farklı yönlere kaydı. Haritalar, deprem sırasında yüzeyin ne kadar hareket ettiğini gösteriyor. Arazinin zıt yönlerde 7 metreye kadar hareket ettiği iki net kırılma yüzlerce kilometre uzanıyor.
Büyük yıkımlara yol açan Kahramanmaraş merkezli depremler, yer hareketlerini de beraberinde getirdi. Büyük kırılmanın güney ucunda, 7,8’lik ilk depremin merkez üssünden yaklaşık 150 km uzaktaki Hatay ilinin Tepehan köyünde bile yüzeyde olağanüstü çatlaklar oluştu. 10 Şubat'ta çekilen drone görüntüleri, köydeki bir zeytinliği ikiye bölen çatlakları gösteriyor.
NASA'nın Jet Propulsion Laboratuvarı'nda jeofizikçi olan Eric Fielding, ajansın Dünya Gözlemevi internet sitesinde yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Bunlar, uzun bir dizi fay segmenti üzerinde yüzeye kadar parçalanan çok büyük ve güçlü depremlerdi. Bu, insanlarla dolu birçok şehir ve kasabayı vuran çok geniş bir alanda son derece güçlü bir sarsıntı yarattı. 7,8 büyüklüğündeki depremin kırılma uzunluğu ve büyüklüğü, San Francisco'yu yerle bir eden 1906 depremine benziyordu.”
Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünden Chris Milliner tarafından sağlanan verilere göre yarıkların her iki tarafındaki arazi zıt yönlerde hareket etti ve bazı yerlerde başlangıç noktasından yedi metreye kadar kaydı. Ana deprem, yedi metreye varan yer değiştirmelerle uzun bir kırılmaya neden oldu. 7,5'lik artçı şoktan meydana gelen daha kısa kırılma, arazinin yer yer beş metreye kadar yer değiştirmesine neden oldu.
'Dağlık kayalar üzerine bina
Fay hattının hemen üzerindeki küçük kasabalar, en şiddetli sarsıntılardan bazılarına maruz kaldı. Ana kırılma, sanki bir haritadaki noktaları birleştiriyormuş gibi bu yerleşim yerlerinin birçoğunu parçaladı.
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumunda sismolog olan Susan Hough, insanların doğal kaynaklar nedeniyle fay hattının hemen yakınında yaşadıklarını söyledi. Hough, “Dağların eteğinde yaşıyorsanız orada daha fazla su olabilir” dedi. Kasabaların çoğu doğuda bir dağ sırasının eteğinde yer alıyor.
Reuters'ın nüfus tahminlerine ilişkin bir analizi, fay hattının yakınında inşa edilen yerleşim yerlerinin, kırılmaya yaklaştıkça daha yüksek nüfusa sahip olduğunu gösteriyor. Ancak ölümlerin ve bina çökmelerinin çoğu, fay bölgesinden uzaktaki büyük şehirlerde meydana geldi ki uzmanlar bunun, altta yatan coğrafyayla ilgili olduğunu söylüyor.
İngiltere Jeoloji Araştırmaları Kurumundan sismolog Margarita Segou, yer hareketini artırma eğiliminde olan ovaların yumuşak topraklarındansa dağlık kayalar üzerine bina inşa etmenin daha güvenli olduğunu söyledi.
Şehirler Parçalandı
Uydu görüntüleri, yüzey yer değiştirmesini açıkça gösteriyor. Planet Labs'den alınan görüntüler, Türkiye'de Nurdağı yakınlarındaki bir köyün tam ortasından geçen ve zeminin iki
yanından da birkaç metre hareket ettiği açıkça gözlemlenebilen bir yüzey kırılmasını gösteriyor. Başka bir görüntü, Kahramanmaraş'ın güneyindeki fay hattı üzerinde yer alan Tevekkeli köyü yakınlarında uzun bir çatlak ve yüzey hareketini gösteriyor. Tüm köy birkaç metre hareket etmiş gibi görünüyor ve çatlaklar tarlaları ve yolları kesiyor.
Depremin ölçeği
Depremler, dünyanın yüzeyinde iki büyük çatlak açtı ve bunlardan daha uzun olanı, Türkiye'nin güneyinde yaklaşık 300 km boyunca uzanıyor. İngiltere Jeoloji Araştırmaları Kurumunda fahri araştırma görevlisi olan Roger Musson, “Bu büyüklükteki bir deprem, fayın oldukça uzun bir ölçüde kırılmasına neden olur” dedi.
Haritalar, diğer iyi bilinen kara kütlelerine göre kırılmaların boyutunu göstermektedir. Çatlak; Tayvan, Güney Kore veya Portekiz'in uzunluğu ile karşılaştırılabilir.
