Bu yıl Nobel ekonomi ödülünü, ulusların zenginleşmesi konusunda, coğrafi ve ekonomik açıdan farklı özelliklere sahip ülkeleri kıyaslayarak, kurumların yapısının bu süreçte belirleyici bir faktör olduğunu açıklayan Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson aldı.
Ülkelerin ekonomik sonuçlarını şekillendir-mede, ekonomik büyümelerinde ve ülkeler arasındaki gelir farklılıklarında kurumların oynadığı rolü ile Acemoğlu, Robinson ile “Ulusların Düşüşü: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri” ve “Dar Koridor” kitabını Johnson ile “İktidar ve Teknoloji: Bin Yıllık Mücadele” kitabını yazmışlardı.
Bu kitapların yanında birçok akademik makalenin de olduğunu söylemekte fayda var.
Ülkeler arasında var olan gelir farklılıklarının azaltılması, düşük gelirli ülkelerin orta gelir grubuna çıkması ve orta gelir grubundaki ülkelerin yüksek gelirli ülkeler grubuna yükselmesi hedefinin gerçekleşmesinin en önemli yolu kapsayıcı kurumlara sahip olmaktır.
Kapsayıcı kurumlar ise toplumda eşit şartlar sağlayan, ayrımcılık yapmayan, yatırımcıları koruyan, yeniliklere açık olan, fırsat kapıları açan, teknolojik gelişmeleri takip eden ve insanları cesaretlendiren kurumlardır.
Ayrıca, demokrasi, özgürlük, insan hakları ile ekonomik kalkınma arasında güçlü bir pozitif ilişki olduğunu açık bir şekilde iddia edilmektedir.
Bu kurumlar, ülke ekonomisinde üretim artmasına, yüksek ekonomik büyümenin gerçekleştirilmesine ve dolayısıyla refahın artışına öncülük etmektedirler.
Bu sayede uzun dönemde ekonomik olarak önemli kazançların ortaya çıkacağı öngörülmektedir.
Tam tersine kurumların dışlayıcı olması da ülke ekonomisi için yıpratıcı olduğu gibi insanların motivasyonunun kırılacağı, dışlayıcı kurumların hakim olduğu ülkelerde büyümenin sınırlı kalacağı ve eşitsizliklerin artacağı ifade edilmektedir.
Kuzey ülkelerin zengin, güney ülkelerin de fakir yani kuzey ve güney ülkeleri arasında gelir farklılıklarının olmasında kapsayıcı kurumlarının ekonomideki rolü yanında siyasal ve toplumsal alan üzerindeki öneminin gittikçe arttığı ifade edilmektedir.
Belki de şunu da sormak gerekiyor?
Zengin olan birçok sömürgeci ülkenin, elde etiği servetler, kişilerin sahip olduğu kişi başı gelir ve zenginliklerin kaynağı neydi acaba?
Bununla beraber, Türkiye’de doğup büyüyen Daron Acemoğlu’nun sosyal bilimler arasında tek Nobel verilen alan olan ekonomide bu prestijli ödülü alması çok önemlidir.
Daron Acemoğlu’nun kazandığı Nobel ekonomi ödülünün araştırmacılara, ve genç akademisyenlere motivasyon kaynağı olması dileğiyle.
Yazar: Erdal Tanas Karagöl
