Nancy Pelosi’nin Ermenistan ziyareti

Nancy Pelosi’nin Ermenistan ziyareti

Daha önce Tayvan’ı ziyaret ederek ABD-Çin arasında ciddi krize sebep olan ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Kongre’nin üç üyesi ile birlikte 17-18 Eylül tarihlerinde gerçekleştirdiği Ermenistan ziyareti, bölgede çok ciddi tartışmalara neden oldu.

Dr. Cavid Veliyev

Uluslararası İlişkiler Analizler Merkezi /BAKÜ

Daha önce Tayvan’ı ziyaret ederek ABD-Çin arasında ciddi krize sebep olan ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Kongre’nin üç üyesi ile birlikte 17-18 Eylül tarihlerinde gerçekleştirdiği Ermenistan ziyareti, bölgede çok ciddi tartışmalara neden oldu. Pelosi’nin ziyareti Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı saldırganlaştığı, Erivan’da Rusya ile ilişkilerin tartışmaya açıldığı ve Başbakan Nikol Paşinyan’ın Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi’ne gitmekten son anda vazgeçtiği ve ABD’nin Ermenistan-Azerbaycan diplomatik müzakere sürecine ilgisinin arttığı bir dönemde gerçekleşti.

Pelosi’yi Ermenistan’a davet eden Ermenistan Parlamentosu Başkanı Alen Simonyan, ABD Kongresi’nin Azerbaycan’a yaptırım uygulamasını isterken; Pelosi, Nikol Paşinyan’la görüşmesinde ABD’nin 1915 olayları ile ilgili “soykırım” kararını kabul ederek Karabağ konusunda Türkiye’ye karşılık vermiş olduğunu açıkladı. Bölge devletlerinden sadece Ermenistan’ı ziyaret eden Pelosi, ziyaretinin amacının Ermenistan’ı, Türkiye ve Azerbaycan’a karşı desteklemek olduğunu

açıkça söyledi.

KONGRE ARA SEÇİMLERİ İÇİN HAZIRLIK

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, bu ziyareti, Ermeni yanlısı bir tutum ve ABD’de kasım ayında yapılacak seçimlerde diaspora ve lobiler arasındaki savaşı Güney Kafkasya’ya taşıma girişimi olarak değerlendirdi. Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Pelosi’nin açıklamalarını iyi niyetten uzak taraflı bir tutum olarak tanımladı ve ABD’nin resmi görüşünü yansıtıp yansıtmadığına açıklık getirilmesi gerektiğini söyledi. Joe Biden yönetimi ise, Pelosi’nin Ermenistan’daki açıklamalarını inkar etmedi ve böylece kabullenmiş oldu.

Pelosi’nin ABD’deki Ermeni diasporası ve diasporanın Ermenistan’daki revizyonistlerle yakın ilişkilerini dikkate aldığımız zaman bu ziyaret, Azerbaycan-Ermenistan arasında Brüksel aracılığı ile devam eden barış sürecinden rahatsız olan diasporanın ön alma girişimi olarak da değerlendirilebilir. Pelosi’nin ziyareti sırasında yurtdışındaki Ermeni diasporası Azerbaycan’ın Beyrut, Paris, Washington büyükelçiliklerine saldırılar düzenleyerek ziyaretten cesaretlendiklerini gösterdiler. Büyükelçiliklerin güvenliğini sağlamakla yükümlü Fransa gibi devletler ise hiçbir önlem almadı ve diaspora üyelerinin büyükelçilik binasına girişine Azerbaycanlı diplomatlar engel oldu. 44 Türk diplomatı şehit eden ASALA terör örgütünü kuran Ermeni diasporasının yeni hedefi Azerbaycanlı diplomatlar olabilirdi.

GÜNEY KAFKASYA’YA ETKİLERİ

Bu ziyaretin, kasım ayında yapılacak Kongre ara seçimlerinde Ermeni diaspora ve lobisinin desteğini almak amacı taşıdığı söylense de, bölgesel ilişkiler açısından da etkileri oldu. Ziyaret sırasında Pelosi, Rusya ve İran’a da mesaj vermekten çekinmedi. Rusya’nın ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün (KGAÖ) Ermenistan’ın güvenlik ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kaldığını iddia etti. Bu, bazı Ermeni yetkililerin KGAÖ ile ilişkiler konusundaki söylemleri ile örtüşmektedir. Çünkü, ziyaretten birkaç gün önce Ermenistan Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Armen Grigoryan ve Parlamento Başkanı Alen Simonyan Ermenistan’ın KGAÖ’den askeri ve askeri-politik destek beklediklerini fakat, beklediği desteği alamadıklarını açıklamıştı. Bu ziyaret Ermenistan’daki Rusya karşıtlığının da artmasına neden oldu ve ziyaret sırasında Ermenistan’ın KGAÖ’den çıkması için gösteriler düzenlendi. Bu anlamda, ziyaret Ermenistan açısından Rusya ile ilişkilerine karşı bir şantaj unsuru olarak görüldü. Gazetecilerin, “ABD Ermenistan’ın KGAÖ’dan çıkmasını bekliyor mu?” sorusuna ise Pelosi, bu konuda Ermenistan’ın beklentilerini öğrenmek için buradayız diyerek, aslında bunun bir seçenek olduğu mesajını verdi. Tabii ki, şimdiki aşamada Ermenistan’ın askeri, politik ve ekonomik bağımlılığı kısa sürede onun Rusya’yı bırakmasına fırsat vermez. Kremlin dış politika danışmanlarından Sergey Markedonov, savaş durumunda Rusya’nın beş gün Ermenistan’a destek vermemesinin Erivan için acı sonuçları olacağını ifade ederek, aslında Ermenistan için bu ziyaretin ağır sonuçlarının olabileceği mesajını verdi.

Pelosi’nin, tarihi Ermeni-Fars savaş tablosunu göstererek “tarihte Ermeniler Farsları yenmiştir” demesi, salondakiler tarafından alkış topladı. İlginç olan noktalardan biri ise, İran’ın Pelosi’nin ziyaretine düşük seviyede bir tepki vermesi oldu. İRAM Başkanı Dr. Hakkı Uygur, “Bu ziyaret Azerbaycan’a gerçekleşmiş olsaydı,

İran çok sert bir tepki verirdi fakat Ermenistan’a vermedi” diyerek aslında İran ve ABD politikalarının Ermenistan konusunda örtüştüğünü ortaya koydu.

BAKÜ-ERİVAN BARIŞ GÖRÜŞMELERİNE ÇELME

Ziyaret, Brüksel aracılığı ile devam eden Azerbaycan-Ermenistan barış sürecinin ABD tarafından çalınması olarak da okundu. Nitekim, ziyaret sonrası ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’in arabuluculuğu ile New York’ta BM Genel Kurulu çerçevesinde Azerbaycan ve Ermenistan dışişleri bakanları düzeyinde üçlü toplantı yapıldı. Fakat görüşmeden sonra yaptığı açıklamada Blinken, Brüksel’de alınan kararlara ve 10 Kasım üçlü bildirisine atıf yapmadı.

Kısacası, bu ziyaret aynı zamanda Brüksel görüşmesi öncesi ve sonrası ABD-Ermenistan arasında artan etkileşim ile birlikte ABD’nin bölgede aktifleşmesinin bir devamıdır ve bölgede Rusya’dan boşalacak yerin nasıl doldurulacağına dair arayışlardır. Ziyaret ilk bakışta Paşinyan’a destek gibi görülebilir, fakat Ermenistan için komşuları ve müttefiki Rusya ile ilişkiler açısından bir güvensizlik yaratmış oldu. Türkiye-Ermenistan normalleşme ve Azerbaycan-Ermenistan barış görüşmelerinden rahatsız olan Ermeni diasporası ve revizyonistlerin pozisyonunu kuvvetlendirdi.